Կանանց մասնակցությունը քաղաքական գործընթացներին կարևոր դեր ունի ժողովրդավարության զարգացման, որոշումների կայացման և բազմակողմանի մոտեցում ապահովելու գործում։ Սակայն Հայաստանի քաղաքական դաշտում երկար տարիներ կանանց ներկայացվածությունը բավականին ցածր է եղել։
Այս վերլուծության նպատակն է համեմատական մեթոդի միջոցով ներկայացնել ՀՀ Ազգային ժողովում և Կառավարությունում կանանց ներկայացվածության ցուցանիշները 2018 և 2023 թվականներին։

ԱԺ-ի 2018 թվականի տվյալները

2018 թվականին ՀՀ Ազգային ժողովում կանանց ներկայացվածությունը կազմում էր ընդամենը 18%։ Այս ժամանակահատվածում ԱԺ 105 անդամից 19-ը կին էին։ Սա ցույց է տալիս, որ կանայք բավականին սահմանափակ մասնակցություն ունեին քաղաքական գործընթացներում։ Այսօրինակ վիճակագրությունը գուցե կապված էր հասարակության այն տեսակետի հետ, որ տղամարդիկ ավելի լավ են ներկայացնում հանրության շահերը։

Կառավարության 2018 թվականի տվյալները

2018 թվականին ՀՀ Կառավարությունում կանանց ներկայացվածությունը ևս ցածր էր՝ 5.6%։ 18 նախարարներից ընդամենը 1-ն էր կին։ Քանի որ Կառավարությունը հանդիսանում է պետության գործադիր մարմինը, այս թվերը վկայում էին այն մասին, որ կանայք դեռևս բավականին քիչ ցուցանիշով են առանձնանում քաղաքական դաշտում։

ԱԺ-ի 2023 թվականի տվյալները

2023 թվականի վերջին ՀՀ Ազգային ժողովում կանանց ներկայացվածությունը կազմել է 33.6%։ 107 պատգամավորից 36-ը կին էին։ Այս փոփոխությունը կարելի է կապել 2018 թվականից հետո իրականացված գենդերային քվոտայի կիրառման հետ, որը պարտադրում էր քաղաքական կուսակցություններին յուրաքանչյուր ցանկում առնվազն 30% կանանց ներկայացվածություն։ Քվոտայի ներդրումը մեծապես նպաստեց կանանց մասնակցության աճին ԱԺ-ում։ 
Նշենք, որ ՀՀ ընտրական օրենսգրքում տեղ գտած կանանց քաղաքական մասնակցությանը վերաբերող դրույթները նախատեսում են`  
–83.4-րդ և 83.10-րդ կետերով` կուսակցությունների ցուցակներում սեռերի համամասնության մինչև 30/70 բարձրացումը (համամասնությունն ուժի մեջ է նաև տարածքային ցուցակների համար,
–130.2-րդ հոդվածով` կուսակցությունների ցուցակներում 30/70 համամասնության տարածումը նաև համամասնական ընտրակարգով անցկացվող ՏԻՄ ընտրությունների, այսինքն` Երևանի, Գյումրու և Վանաձորի ավագանու ընտրությունների վրա,
–100.3-րդ հոդվածով նախատեսված երաշխավորությունը, ըստ որի` «եթե մանդատից հրաժարվելու արդյունքում տվյալ խմբակցության որևէ սեռի ներկայացուցիչների թիվը նվազում է, և արդյունքում ցածր է լինելու 25 տոկոսից, ապա մանդատը տրվում է այդ նվազ ներկայացված սեռի հաջորդ թեկնածուին»,
–141.6-րդ և 141.8-րդ դրույթներով ամրագրված երաշխավորությունը, ըստ որի համամասնական համակարգով անցկացվող Երևանի, Գյումրու և Վանաձորի ավագանու ընտրությունների արդյունքում ձևավորվող խմբակցության կազմում որևէ սեռի ներկայացուցիչների ներկայացվածությունը չի կարող ցածր լինել, քան 25 տոկոսը:

Կառավարության 2023 թվականի տվյալները

2023 թվականին Կառավարությունում կանանց ներկայացվածությունը կազմել է 16.7%, 12 նախարարներից 2-ն էին կանայք։ Այս տվյալները արձանագրում են քաղաքական բարձրագույն մարմիններում կանանց ներգրավվածության աճը՝ 2018 թվականի համեմատությամբ, բայց ի տարբերություն ԱԺ-ի, Կառավարությունում այդ թվի բարձրացումը ավելի դանդաղ է եղել։
Փոխնախարարների շարքերում 2023 թվականին կանանց ներկայացվածությունը կազմել է 20%։ 50 փոխնախարարներից 10-ը կանայք էին։

Այսպիսով, կանանց քաղաքական մասնակցության մակարդակը Հայաստանում վերջին տարիներին փոփոխությունների է ենթարկվել։ 2018 թվականին ՀՀ Ազգային ժողովում և Կառավարությունում կանանց ներկայացվածությունը համեմատաբար ցածր էր։ 2023 թվականի տվյալները ցույց են տալիս, որ իրականացված օրենսդրական փոփոխությունները նպաստել են կանանց քաղաքական ներգրավվածության աճին։
Տվյալները վկայում են, որ կանանց ներգրավվածության ցուցանիշը քաղաքականության մեջ շարունակում է աճել, սակայն այն դեռևս չի հասել գենդերային հավասարակշռության։ 

Աղբյուրներ՝ ՀՀ ԱԺ, ՀՀ Կառավարություն։