Օրեր առաջ ՀՀ գլխավոր դատախազ Աննա Վարդյանին Երևան քաղաքի դտախազության կեղմից ներկայացված զեկույցի համաձայն՝ բացի սեփականության դեմ ուղղված հանցագործություններից, Երևան քաղաքում մյուս բոլոր հանցատեսակների աճ է գրանցվել, բացահայտումների տոկոսը՝ նվազել է։
Ըստ վիճակագրական կոմիտեի ներկայացված տվյալների 2021 թվակալնին գրանցված հանցագործությունների ընդհանուր քանակը կազմել է 30245, որից 4813-ը կազմում են ծանր և առանձնապես ծանր հանցագործությունները: Համեմատելով տվյալ ցուցանիշները նախորդ 10 տարիների առկա տվյալների հետ՝ պարզ է դառնում, որ այս ցուցանիշը 2011 թվականի համեմատ աճել է կրկնակի անգամ։
Կրիմինալոգ Աննա Մարգարյանը նշում է, որ ամբողջ աշխարհում է նկատվում հանցավորությունների թվի աճ, ոչ միայն Հայաստանում։
«Հայ իրականության մեջ հանցավորությունների աճը շատ ավելի բնական է` կապված մի շարք սոցիոլական խնդիրների հետ։ Հայտնի է, որ ամեն բեկումնային փոփոխություն բերում է մի շարք հետևանքների: Օրինակ՝ Խորհրդային Հայաստանի փլուզումուց հետո 92-93թթ. հանցավորությունների թիվը կտրուկ աճեց: Սա բնական էր` կապված կատարված փոփոխությունների հետ»։
| Հանցագործություն է համարվում մեղավորությամբ կատարված՝ հանրության համար վտանգավոր այն արարքը, որը նախատեսված է քրեական օրենսգրքով: |
Տենդենցի վերաբերյալ պրոբացիայի ծառայության հոգեբան Սիրարփի Մուշեղյանը նշում է. «Տնտեսաքաղաքական վիճակը բավականին մեծ ազդեցություն է ունենում հանցագործությունների դինամիկայի վրա: Պատերազմակամ իրավիճակի, Պանդեմիայի, համաճարակի շրջանում վիճակագրական տվյալները ուսումնասիրելիս ակնհայտ է, որ աճել է ընտանեկան բռության դեպքերի թիվը, քանի որ բոլորը այսպես ասած տանն էին, տանից դուրս չէին գալիս, ընտանիքի անդամների ավելի հաճախ էին իրար հետ շփվում և այլն: Սա տեղի ունեցավ և՛ Հայաստանում, և՛ ամբողջ աշխարհում: Սոցիալական պայմանները նույնպես ունենում են իրենց ուղղակի ազդեցությունը»։
Սակայն, ըստ հոգեբանի՝ հանցագործությունը, ճիշտ է, կապված է սոցիալական գործոնների հետ, սակայն առավելապես պայմանավորված է հոգեբանական գործոնների ազդեցությամբ: Այսինքն, եթե ցանկանում ենք հանցագործությունների թիվը նվազեցնել, միայն սոցիալական վիճակի բարելավմամբ այդ նպատակին չենք կարող հասնել. հարկավոր է աշխատել անհատի անձնական որակների վրա:
Ներկայացված տվյալների համաձայն գրանցված հանցագործությունների մեջ ծանր և առանձնապես ծանր հանցագործությունների թիվը նկատելի նվազում է. եթե նախորդ տասնամյակի սկզբին գրանցված հանցագործությունների շուրջ 34.3%-ը կազմում էին ծանր և առանձնապես ծանր հանցագործությունները, ապա 2021 թվականին դրանց տենդենցը նվազել է՝ հասնելով 15․9%-ի։
| Ծանր հանցագործություններ են համարվում դիտավորությամբ կատարված այն արարքները, որոնց համար քրեական օրենսգրքով նախատեսված առավելագույն պատիժը չի գերազանցում տասը տարի ժամկետով ազատազրկումը: Առանձնապես ծանր հանցագործություններ են համարվում դիտավորությամբ կատարված այն արարքները, որոնց համար քրեական օրենսգրքով նախատեսված է առավելագույն պատիժ՝ ազատազրկում տասը տարուց ավելի ժամկետով կամ ցմահ ազատազրկում: |
Կտրուկ նվազել է նաև դատապարտյալների ցուցանիշը։ Ըստ ՀՀ դատախազության 2021 թվանակնի ներկայացրած տարեկան հանցագործությունների քննության վերաբեյալ հաղորդման՝ 2021 թվականին 39,8%-ով աճել է քրեական գործ հարուցելը մերժելու մասին որոշումներ դեպքերը։
«Մեր պետությունը վերջին տարիներին պատժողական քաղաքականությունից քիչ-քիչ անցում է կատարում վերականգնողական քաղաքականությանը, որը ինքնին դրական գործընթաց է: Եթե մարդ առաջին անգամ է հանցանք կատարում, և այլ մի շարք հանգամանքներ դատարանի համար հանդիսացել են մեղմացուցիչ հանգամանքներ, այդ դեպքում կիրառվել է տուգանք, փորձաշրջան և այլն, որոնք ավելի մեղմ ու ավելի ճիշտ տարբերակներ են»,-մեկնաբանում է հոգեբանը։
Հոգեբանը նշում է, որ ազատազրկումը պետք է լինի վերջին տարբերակը, որը պետք է կիարառվի հանցանք կատարած անձի հետ: Մարդուն պետք է տալ հնարավորություն մինչև ազատազրկումը որոշակի այլ պատիժների միջոցով շտկվելու հնարավորություն: Այսինքն՝ անձին պետք է վերասոցիալականացնել ու ներգրավել հասարակության մեջ: Մենք պատժելով չենք կարող անձին ուղղել:
«Շատ դեպքերում մենք հանցագործության գրանցում ունենում ենք, սակայն այն պատճառից ելնելով, որ դատական քննության ընթացքում բացակայում է համապտասխան հիմքերը` անհրաժեշտ ապացույցներ և այլն, հնարավոր չի լինում հանցանք կատարած անձին դատապարտել»,-թե ինչո՞ւ է նվազել առանձնապես ծանր հանցագործությունների և դատապարտյալների թիվը, պարզաբանում է կրիմինալոգը։
| Ապահովության գործակցով ըստ 2022 թվականի տվյալների աշխարհում Հայաստանը զբաղեցնում է 8-րդ հորիզոնականը՝ տարածաշրջանային երկրներից ետևում թողնելով միայն հարևան Վրաստանին։ |
Գրանցված հանցագործություններից ամենատարածվածը սեփականության դեմ ուղղված հանցագործություններն են, որոնցից գերակշիռ մասը անձնական գույքի հափշտակությունը, այնուհետև մարդու/անձի դեմ ուղղված հանցագործություններն են՝ առանձնապես դիտավորությամբ առողջությանը վնաս պատճառելը և հասարակական անվտանգության, հասարակական կարգի և բնակչության առողջության դեմ ուղղված հանցագործությունները։
Բավականին կտրուկ նվազել է նաև խմբավորումների կողմից իրականացված հանցագործությունների թիվը՝ տասը տարվա ընթացքում շուրջ 61%-ով։
Կրճատումների ֆոնին բացասական պրոգրեսիա է նկատվում հրազենի գործադրմամբ հանցագործությունների դեպքում. դրանց քանակը աճում է։
Զարուհի Տոնիկյան
4-րդ կուրս
