Պատերազմական իրավիճակներում բնակչության վարքագծի կանոնները. օդային տագնապ, ապաստարաններ, առաջին բուժօգնություն

2020 թվականի սեպտեմբերի 27-ին վաղ առավոտյան Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության Ադրբեջանի հետ սահմանի ողջ երկայնքով թուրք-ադրբեջանական ահաբեկչական ուժերը սկսեցին լայնամաշտաբ ռազմական գործողություններ:

Այս օրերին թշնամու կողմից թիրախավորվում են ոչ միայն հայ-ադրբեջանական սահմանագիծը և ռազմական օբյեկտները, այլև Արցախի խաղաղ բնակչությունը և քաղաքացիական ենթակառուցվածքները։ 

Ի՞նչ պետք է անել, երբ հնչում է օդային տագնապը։ Ինչպե՞ս ճիշտ կողմնորոշվել և չմատնվել խուճապի։ Որտե՞ղ ապաստանել։ Ինչպե՞ս ցուցաբերել առաջին բուժօգնություն։ Այս հարցերի պատասխանների իմացությունը պարտադիր պիտի լինի պատերազմող երկրի ցանկացած քաղաքացու համար։

Օդային տագնապ

«Օդային տագնապ» ազդանշանը տրվում է հակառակորդի անմիջական հարձակման վտանգի դեպքում: Կարևոր է իմանալ, որ ազդանշանի հնչելուց մինչև օդային հարվածը կարող է տևել մի քանի րոպե, որի ընթացքում հարկավոր է թաքնվել թաքստոցներում:

• Ազդանշանի ընդհատվող հնչեցման դեպքում  բնակչությունն անմիջապես պատսպարվում է պաշտպանական կառույցներում: Այդ նպատակով օգտագործվում են տեխնիկական միջոցներ` կապի միջոցներ, շչակներ, ավտոմատացված համակարգեր:
• Բանվորների և ծառայողների պաշտպանության համար օգտագործվում են օբյեկտներում առկա թաքստոցները, իսկ չաշխատող բնակչության համար` հասարակական և բնակելի շենքերի նկուղային հարկերը: Թաքստոցների բացակայության դեպքում քաղաքացիների պատսպարման համար օգտագործվում են ստորգետնյա շինությունները և բնական թաքստոցները:
• Եթե ազդանշանը տրվել է աշխատավայրում, անհրաժեշտ է դադարեցնել աշխատանքը, անջատել էլեկտրականությունը, գազը, ջուրը, իրականացնել կազմակերպության հրահանգով նախատեսված այլ միջոցառումներ և արագ կերպով թաքնվել կազմակերպությանը ամրագրված թաքստոցներում: Անընդհատ գործող արտադրությունում անհրաժեշտ է հաստոցները, սարքավորումները և տեխնոլոգիական ուղիները տեղափոխել աշխատանքային անվտանգ ռեժիմի:
• Ազդանշանը տրված ժամանակ, տանը գտնվելու դեպքում, անհրաժեշտ է անջատել տաքացուցիչ սարքավորումները, լույսը, գազը, ջուրը, վերցնել փաստաթղթերը, սննդամթերքի պաշար, դեղորայք, հագցնել երեխաներին և արագ տեղափոխվել թաքստոց: Թաքստոց մտնելիս պահպանել հաստատված կարգ ու կանոնը և հանգստություն:
• Եթե ազդանշանը տրվել է փողոցում գտնվելու ժամանակ` անհրաժեշտ է քաղպաշտպանության ուղեցույցների օգնությամբ զբաղեցնել մոտակա թաքստոցը: Տրանսպորտում գտնվելու ժամանակ պետք է սպասել կանգ առնելուն, հանգիստ իջնել և թաքնվել մոտակա պաշտպանական կառույցներում: Եթե մոտակայքում չկան թաքստոցներ, ապա պետք է օգտագործել նկուղային շինությունները:
• «Օդային տագնապ» ազդանշան տրվելու ժամանակ հասարակական վայրում գտնվելու դեպքում անհրաժեշտ է ուշադիր և հանգիստ լսել աշխատակազմի ցուցումները` որտեղ են գտնվում մոտակա պաշտպանական կառույցները:
• «Օդային տագնապ» ազդանշանով անմիջապես դադարեցվում են նաև պարապմունքները ուսումնական հաստատություններում և միջոցներ են ձեռնարկվում ուսուցանվողներին և ուսուցչական անձնակազմին թաքստոցներում պատսպարելու համար: Կարևոր է թաքստոցում պատսպարված մարդկանց հիշեցնել ԱՊՄ (անհատական պաշտպանության միջոցներ) միջոցները օգտագործելու կանոնները և պահելաձևը:

Ապաստարաններ

 Օդային տագնապ հայտարարելուց հետո հարց է ծագում` որտեղ պետք է թաքնվի բնակչությունը:

Ցավոք, մենք գիտենք, որ ՀՀ-ի գրեթե բոլոր քաղաքներում, ներառյալ մայրաքաղաք Երևանի շատ բնակելի շենքերի նկուղներում  տիրում է քաոսային իրավիճակ և դրանք որպես ապաստարան պարզապես պիտանի չեն:

Երևանի քաղաքապետարանի տեղեկատվության և հասարակայնության հետ կապերի վարչությունից տեղեկացրին, որ այդ հարցի շուրջ արդեն տարվում են աշխատանքներ և տրվել է նկուղները մաքրելու հրաման, որպեսզի հարկ եղած դեպքում բնակչությունը կարողանա հնարավորինս արագ այնտեղ պատսպարվել:

Բայց քանի դեռ նկուղները, ստորգետնյա անցումները դեռևս պատրաստ չեն շահագործման, հարց է ծագում, թե որտեղ պետք է ապաստանեն քաղաքացիները տագնապ ազդանշանի պարագայում:

ՀՀ քաղաքաշինության կոմիտեն առաջարկում է մի շարք փոփոխություններ կատարել քաղաքաշինության կոմիտեի նախագահի ժամանակավոր պաշտոնակատար Արմեն Ղուլարյանի մի շարք հրամաններում: Նախագծի ընդունման պարագայում ակնկալվում է Հայաստանի տարածքում նոր կառուցվող և վերակառուցվող բնակելի և հասարակական շենքերի նկուղային, որմնախարսխային հարկերում, ստորգետնյա ավտոկայանատեղիներում քաղաքացիական պաշտպանության կառույցների նախագծման (տեղակայման) և շինարարության արդյունավետ իրականացման համար իրավական հիմքերի ստեղծում, նորմատիվատեխնիկական կարգավորումների ապահովում: Առավել կարևորվում է բազմաբնակարան բնակելի շենքերում ստորգետնյա ավտոկայանատեղիների նախատեսում ու դրանք որպես ապաստարաններ օգտագործելու հնարավորությունը: Միաժամանակ հասարակական շենքերում կարևորվում է դպրոցական, նախադպրոցական, առողջապահական, մշակութային և մարզական, վարչական օբյեկտների նկուղային հարկերում ապաստարանների և թաքստոցների ներկառուցման կամ հարմարեցման անհրաժեշտությունը՝ սահմանվող պարտադիր պահանջների կիրառմամբ (հատկապես բնակելի, դպրոցական, նախադպրոցական, առողջապահական, մշակութային և վարչական օբյեկտների, առևտրի մեծ կենտրոնների, սպորտային և հյուրանոցային համալիրների և այլն): 

Առաջին բուժօգնություն

Ցանկացած արտակարգ իրավիճակ ինքնին մեծ սթրես է։ Պետք է կարողանալ ճիշտ կողմնորոշվել և խուճապի չմատնվել, հատկապես երբ անհրաժեշտ է ցուցաբերել առաջին բուժօգնություն։ Կան որոշակի գիտելիքներ, որոնք պարտադիր են բոլորի համար, իսկ ռազմական դրության պայմաններում դառնում են առաջնային անհրաժեշտության հմտություններ։

Ցանկացած արտակարգ իրավիճակում պետք է ձեռնարկվեն որոշակի քայլեր, որոնք կնպաստեն տուժածի վիճակի բարելավմանը և կկանխեն հետագա վտանգները։ Մեզ հետ զրույցում ռենգենոլոգ Լաուրա Զաքարյանը նշեց, որ շատ կարևոր է, որպեսզի առաջին բուժոգնությունը լինի ժամանակին և ճշգրիտ։

«Ցանկացած արտակարգ իրավիճակում, մինչև որևէ գործողության դիմելը, պետք է մի պահ կանգ առնել ու սառնասրտորեն մտածել կատարվածի մասին, գնահատել իրավիճակը, ապա ծրագրել հետագա բոլոր գործողությունները՝ դրանք համապատասխանեցնելով առկա պայմաններին և հնարավորություններին»,- ասում է Լաուրա Զաքարյանը։
Բժշկի խոսքով՝ ստեղծված պատերազմական իրավիճակում կարևոր է, որ բժշկական որոշակի գիտելիքներ և առաջին բուժօգնություն տրամադրելու հմտություններ ունենան ոչ միայն բժիշկներն, այլև յուրաքանչյուր մարդ՝ անկախ նեղ մասնագիտացումից։

Առաջին բուժօգնությունը պարզագույն բուժական միջացառումների համալիր է, որն իրականացվում է վնասվածքը ստանալու վայրում՝ ինքնօգության և փոխօգնության ձևով, ինչպես նաև փրկարարների կողմից՝ օգտագործելով հատուկ և ձեռքի տակ եղած միջոցները։

Առաջին բուժօգնության հիմնական նպատակն է տուժածի կյանքի փրկումը, վնասվածքի ծանր հետևանքների կանխարգելումը, ախտահարող գործոնի շարունակվող ազդեցության վերացումը կամ նվազեցումը և տուժածի արագ տեղափոխումն ախտահարման վայրից մոտակա բժշկական հաստատություն։

Առաջին բուժօգնության ցուցաբերման օպտիմալ ժամանակը 30 րոպեն է վնասվածքը ստանալու պահից, թունավորման դեպքում 10 րոպեն, շնչառության դադարեցման դեպքում 5-7 րոպեն։
Առաջին բուժօգնություն ցուցաբերելիս առաջին հերթին պետք է դադարեցնել վնասակար գործոնների ազդեցությունը՝ հանել փլատակների տակից, ջրից, հանգցնել այրվող հագուստը, դուրս բերել թունավոր օջախից, մեքենայից և այլն։

Զննման ժամանակ պետք է պարզել տուժածը կենդանի է, թե՝ ոչ, ապա որոշել վնասվածքի ծանրության աստիճանը, արյունահոսության առկայությունը և առանց որևէ րոպե կորցնելու տուժածին ցույց տալ համապատասխան օգնություն։

Առաջին բուժօգնություն ցուցաբերելու ժամանակ ախտորոշում չի կատարվում, այլ օգնությունը ցուցաբերվում է վնասվածքի բացահայտ նշանների առկայության հիման վրա՝ վերքի առկայություն, արտաքին արյունահոսություն, շնչահեղձություն։

Օգնությունը ենթադրում է՝

• արտաքին արյունահոսության ժամանակավոր դադարեցում
• ցավազրկում,

• վերքային և այրվածքային մակերեսի վիրակապում ասպետիկ կապով
• կրծքավանդակի վիրակապում հերմետիկ կապով,

• վնասված վերջույթի անշարժացում,

• հակաբիոտիկների ընդունում։

Առաջին բուժօգնությունը ենթադրում է նաև մի շարք միջոցառումների իրականացում, ինչպիսիք են՝

• սրտային և անոթասեղմիչ միջոցների ներարկում արյան զարկերակային ճնշման խիստ անկման դեպքում,

• շնչառության ընկճման դեպքում շնչառական խթանիչների ներարկում,
• սիրտ թոքային վերակենդանացման պարզագույն միջոցառումներ,
• շոկի ժամանակ դեղորայքի ներարկում։

Շատ կարևոր է որպեսզի մարդիկ տանը ունենան առաջին բուժօգնության պայուսակ, որը կպարունակի ամենաանհրաժեշտ պարագաները՝

1. ստերիլ և ոչ ստերիլ բամբակ,
2. ցավազրկողներ, ջերմիջեցնողներ,
3. սովորական և հականեխիչ կպչուն ժապավեն,
4. քսուքների համար նախատեսված փոքրիկ թիակներ,
5. սնդիկային ջերմաչափ,
6. յոդ, որը կկիրառվի մանր վնասվածքների ախտահանման և տարբեր նպատակների համար,
7. զմրուխտ-կանաչ լուծույթ, որն օգտագործվում է վերքերի և ջրծաղիկի հետեւանքով առաջացած բշտիկների մշակման համար,
8. կալիումի մանգանաթթու, որի նոսր լուծույթն օգտագործվում է թունավորման կասկածի ժամանակ։

Սառա Ցականյան

Աննա Պետրոսյան

4-րդ կուրս