Մեր երկրում տեղի ունեցող իրադարձությունների վերաբերյալ միջազգային հանրության կարծիքը կամ դիրքորոշումը շատ հաճախ կարող ենք հասկանալ՝ ուսումնասիրելով նրանց առաջատար լրատվամիջոցների անդրադարձը կատարվածին: Թե պատերազմական իրավիճակներում որքանով էին անկողմնակալ դրանց հրապարակումները, արդեն իսկ հետաքրքիր է:
Առաջարկում ենք ծանոթանալ միջազգային մի քանի լրատվամիջոցների անդրադարձներին, որոնք հրապարակվել են պատերազմի առաջին կամ երկրորդ օրը: Նյութերից առանձնացրել ենք հիմնական հատվածները, որոնք պատկերացում են տալիս ողջ հրապարակման վերաբերյալ:
The Washington post-ն ընդհանուր առմամբ ներկայացնում է սեպտեմբերի 27-ի իրավիճակը՝ անդրադառնալով հայկական և թուրք-ադրբեջանական կողմերի դիրքորոշումներին, ռուսական կողմի միջամտությանը: Խոսվում է ադրբեջանական կողմի՝ Լեռնային Ղարաբաղի մի քանի գյուղերում ունեցած առաջխաղացման մասին: Ընդհանուր գծերով ներկայացվում է կոնֆլիկտը, նշվում է, որ այն սկսվել է դեռ Խորհրդային միության ժամանակներից: Մասնավորապես ասվում է, որ 1994 թ.-ի պատերազմի ընթացքում «Ադրբեջանի մարզից՝ Լեռնային Ղարաբաղից, որտեղ գերակշռում է հայ բնակչությունը», եղել է 20000 զոհ, և 1 միլիոն բնակիչներ ստիպված են եղել լքել իրենց տները: Իսկ այդ 1 միլիոն բնակիչները ե՞րբ և ինչպե՞ս էին բնակություն հաստատել Լեռնային Ղարաբաղի տարածքում՝ նյութը մեզ չի պատմում: Խոսվում է նաև 2016 թվականի պատերազմի մասին․ նշվում է, որ եղել է 200 զոհ:
Պատերազմի սկսվելու հաջորդ օրը Bloomberg-ը փոքրածավալ նյութ է հրապարակում «Հայաստանը և Ադրբեջանը պատերազմո՞ւմ են» վերնագրով: Նյութում նշվում է, որ Ռուսաստանը , ՆԱՏՕ-ն և ԵՄ-ն կրակի դադարեցման կոչեր են անում: Չեզոք, փոքրածավալ նյութ է: Պատերազմը նոր էր սկսվել, և լրատվամիջոցը միանգամից ինչ-որ կանխավարկած առաջ քաշելուց կարծես թե խուսափել է:
The Times-ի առաջին արձագանքը եղել է սեպտեմբերի 29-ին՝ «Լեռնային Ղարաբաղի բախումները. Թուրքիան սիրիացի վարձկաններին ուղարկում է հայերի դեմ պայքարի» վերնագրով: The Times-ն այն քիչ լրատվամիջոցներից է, որոնք պատերազմի հենց սկզբից չէր խուսափում սիրիացի վարձկաններով համալրված թուրք-ադրբեջանական բանակի մասին բարձրաձայնելուց: Սիրիացի վարձկանների՝ Ադրբեջան տեղափոխվելու մասին դեռ պատերազմից առաջ էր շատերին հայտնի, սակայն շատերը լռում էին: Պատերազմի մանրամասները ներկայացնելուն զուգընթաց Ղարաբաղը ներկայացվում է որպես հայկական տարածք: Նյութը ներկայացնում է նաև ադրբեջանական կողմի հայտարարությունները՝ կապված պատերազմական շարունակվող գործողությունների հետ: Փաստերի աղավաղում հրապարակման մեջ չկա․ տեսնում ենք կոնֆլիկտը երկու կողմերից:
«Հայաստանը և Ադրբեջանը պայքարում են վիճելի Լեռնային Ղարաբաղի համար»․ այսպես է վերնագրել իր հրապարակումը BBC news-ը։ «Աշխարհի ամենաերկար տևող կոնֆլիկտներից մեկի» մասին խոսելիս ներկայացվում է, որ միջազգայնորեն Ադրբեջանի մաս համարվող Ղարաբաղը էթնիկ հայերի ենթակայության ներքո է գտնվում: Նյութում խոսվում է թուրք-ադրբեջանական բարեկամության և Ռուսաստանի՝ ավանդաբար Հայաստանի համախոհը լինելու մասին: Այս հատվածում որոշ վերաբերմունք է առկա, որը ևս լրագրողական էթիկայի տեսանկյունից պատշաճ չէ: Նյութում Լեռնային Ղարաբաղի նախագահ Արայիկ Հարությունյանը հիշատակվում է որպես ԼՂ չճանաչված նախագահ: Լեռնային Ղարաբաղը (Արցախը) ճանաչված չէ աշխարհի շատ երկրների կողմից, բայց Արցախի հանրապետության նախագահը ճանաչված է երկրում, ուստի նախագահին չճանաչված անվանելն այնքան էլ հարմար չէ լրագրողական անկողմնակալ հրապարակման մեջ:
Ոչ բոլոր լրատվամիջոցներն են անկախ, և ոչ բոլորն են աշխատում՝ հետևելով լրագրողական կարևոր սկզբունքներին: Սա, ինչպես ցույց տվեցին բերված օրինակները, վերաբերում է նաև միջազգային լրատվամիջոցներին։ Այնինչ հատկապես այս լրատվամիջոցները, որոնք աշխատում են ավելի լայն լսարանի համար, պետք է պահպանեին չեզոքություն. հանրությանը կարծիք թելադրելու փոխարեն հանրությանը տեղեկության միջոցով կարծիք կազմելու հնարավորություն է պետք տալ:
Տաթև Ալիխանյան
2-րդ կուրս
