Հասարակությունում կարծրատիպերի, օրենսդրական թերի կարգավորումների, ինչպես նաև ֆիզիկական միջավայրի անհարմարությունների հետևանքով հաշմանդամություն ունեցող մարդիկ հաճախ չեն դիտվում որպես իրավունքի ինքնուրույն սուբյեկտ, հասարակության լիիրավ անդամ և առօրյա կյանքում բազմիցս հանդիպում են խոչընդոտների իրենց իրավունքների ինքնուրույն իրացման, սոցիալական ներառման և անկախ կյանք վարելու հարցերում:
Հաշմանդամություն ունեցող ուսանողներն այսօր բուհերում բախվում են մի շարք խնդիրների, որոնցից մեկը թեքահարթակների բացակայությունն է: Հայաստանում բուհերի մեծ մասը չունի համապատասխան կառուցված թեքահարթակներ: Այս խնդիրը առկա է տարիներ շարունակ, սակայն ոչ մի աշխատանք չի տարվում այն լուծելու համար: ՄԱԿ-ի կոնվերցիայի վավերացմամբ պետությունը պարտավոր է ապահովել հաշմանդամություն ունեցող մարդկանց համար մյուսների հետ հավասար հիմունքներով իրենց իրավունքների ինքնուրույն իրացման համար միջավայրի ստեղծմանը:
«Հայաստանի Հանրապետությունում հաշմանդամների սոցիալական պաշտպանության մասին» ՀՀ օրենքի 22-րդ հոդվածն արգելում է բնակավայրերի նախագծումն ու կառուցապատումը, բնակելի շրջանների ձևավորումը, նախագծային լուծումների մշակումը, շենքերի, կառուցվածքների շինարարությունն ու վերակառուցումը, եթե դրանք հարմարեցված չեն հաշմանդամություն ունեցող անձանց մատչելիության և օգտագործման համար: «Քաղաքաշինության մասին» ՀՀ օրենքի 16-րդ հոդվածի համաձայն՝ քաղաքաշինական նորմատիվ-տեխնիկական փաստաթղթերի համակարգը սահմանում է հաշմանդամություն ունեցող անձանց տեղաշարժման մատչելիությունն ապահովող և այլ անհրաժեշտ նորմեր, կանոններ, ցուցանիշներ, որոնց կատարումը պարտադիր է քաղաքաշինական գործունեության սուբյեկտների, այդ թվում՝ տեղական ինքնակառավարման մարմինների համար:
Չնայած առկա օրենսդրական պահաջներին՝ ֆիզիկական մատչելիության ապահովման բավարար մեխանիզմեր գործնականում առկա չեն: Այսինքն՝ կան օրենքներ, սակայն չեն գործում:
Չնայած նրան, որ պետությունը պարտավոր է լուծել հաշմանդամություն ունեցող մարդկանց խնդիրները և ստեղծել համապատասխան միջավայր, այսօր էլ ՀՀ-ում հաշմանդամություն ունեցող մարդկանց համար անմատչելի է մնում բարձրագույն կրթություն ստանալը: Որոշ բուհերում խնդիրը փորձում են լուծել միայն ԲՈՒՀ-ի դիմաց թեքահարթակ տեղադրելով և մատչելիությունը սահմանափակում այդքանով, իսկ որոշ բուհերում անգամ այդ չկա:
Հոգեբան, մարզական լրագրող Գոհար Նավասարդյանը, ով ևս ունի հաշմանդամություն, հաճախ էր ուսանողական տարիներին բախվում այս խնդրին: Նա զրույցի ընթացքում նշում է, որ Երևանի պետական համալսարան մուտք գործելը իր համար բավականին բարդ էր, որովհետև չկային մատչելի պայմաններ: Նա նաև նշում է, որ շատ դժվար է օգտվել գետնանցումներից և վերնանցումներից:
Journalist.am-ին ԿԳՄՍ-ի բուհերի խնդիրների գծով զբաղվող բաժնից պատասխանեցին, որ դեռ 2016թ.-ից խնդրի լուծում տալը մտել է ուժի մեջ, սակայն կան ֆինասական և մի շարք այլ խոչընդոտներ, որոնց պատճառով հարցը դեռ լուծված չէ: Նաև նշեցին, որ տվյալ բուհերը պետք է զբաղվեն այդ խնդրով և իրենք պետք է փորձեն ապահովել հաշմանդամություն ունեցող մարդկանց հեշտ ու հանգիստ մուտքը համալսարան:
Կատարված հարցման ընթացքում, որին մասնակցել են Երևանի գրեթե բոլոր բուհերից ուսանողներ, մոտ 66.7%-ը պատասխանել է, որ բուհում առկա չեն թեքահարթակներ: 62.9%-ը նկատել է առկա խնդիրը, սակայն 98.6%-ը ոչ մի պատկան մարմին չի դիմել: Ուսանողների 1.4%-ը նշում է, որ դիմել է, սակայն լիարժեք պատասխան չի ստացել: Հայաստանում միակ համալսարանը, որտեղ առկա են թեքահարթակներ, և ստեծվել է մատչելի պայմաններ, Հայաստանի Ամերիկյան Համալսարանն է:
Նայելով խնդիրը նկատած, սակայն պատկան մարմին չդիմած ուսանողների տոկոսների թվի մեծ տարբերությանը, կարող ենք նշել նաև, որ այս հարցը իր լուծումը չի ստնում նաև հասարակության անտարբերության պատճառով:
Զրուցեցինք ուսանողներից մի քանիսի հետ՝ հասկանալու, թե ինչու չեն դիմում պատկան մարմիներին: Նշեցին, որ իրենք անձամբ չեն բախվել այդ խնդրին, այդ պատճառով խնդրի լուծմամբ այդքան էլ հետաքրքրված չեն:
ԿԳՄՍ նախարարությունից տեղեկացրին, որ քաղաքաշինության կոմիտեն, աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարությունը, մի շարք այլ կազմակերպություններ, որոնք զբաղվում են հաշմանդամություն ունեցող մարդկանց խնդիրներով, կազմել են համապատասխան ծրագրեր այդ հարցը լուծելու համար, և այդ ամենը այժմ գործընթացի մեջ է: Թե երբ բոլոր բուհերում առկա կլինեն թեքահարթակներ` հստակ ժամանակահատված չնեշցին:
Սյունե Սարգսյան
2-րդ կուրս
