Փորձառու լրագրողից հարցազրույց վերցնելը, անկասկած, շատ բարդ ու պատասխանատու քայլ է ժուռնալիստիկայի ֆակուլտետում սովորող երրորդ կուրսեցու համար։ Եթե սրան էլ գումարենք այն, որ զրուցակիցդ Հանրային ռադիոյի գործադիր տնօրեն, BBC-ի անվանի լրագրող Մարկ Գրիգորյանն է, պատասխանատվության ու լարվածության չափաբաժինը կրկնապատկվում է, եթե ոչ եռապատկվում։ Բայց իրականում, պարզվում է, որ կարիք չկար։ Պարոն Գրիգորյանի աշխատասենյակ մտնելուց անմիջապես հետո լարվածությունս միանգամից անհետացավ ու, լրագրողին հատուկ բնավորությունս գլուխ բարձրացրեց ու հարցերս ինձանից առաջ ընկան։
– Պարոն Գրիգորյան, ինչու՞ որոշեցիք լրագրությամբ զբաղվել։ Չէ՞ որ մասնագիտությամբ լեզվաբան եք։
– Մայա ջան,– իրեն հատուկ ձայնաձին տոնով պատասխանում է նա,– այնպես ստացվեց, որ ես հետևել եմ իմ հոր (Մարկ Գրիգորյանը Հայաստանում կիրառական և մաթեմատիկական լեզվաբանության հիմնադիրներից բանասիրական գիտությունների դոկտոր Վլադիմիր Գրիգորյանի որդին է) մասնագիտական զարգացումներին և ես էլ սկզբից շարունակեցի իր ուղին։ Հետո, ինքը ինձ բերեց լրագրություն, ու ես մնացի լրագրության մեջ։
–Իսկ կարևորում ե՞ք լրագրողի մասնագիտական կրթություն ստանալը։
– Առվազն ես գիտեմ, որ մենք ունենք կրթության երկու մոդել։ Դրանցից մեկը մեր կիրառած մոդելն է։ Սա այն է, երբ ձեց սովորեցնում են հայ լրագրության պատմություն, հայ գրականության պատմություն, հայոց պատմություն, արտասահմանյան լրագրություն և այն։ Արդյունքում, դուք ստանում եք ակադեմիական կրթություն, բայց խնդիրն այն է, որ բոլոր թվարկածս առարկաների մեջ չկա մեկը, որ ձեզ սովորեցնի գրել։ Այսինքն, ենթադրվում է, որ գրելու ունակությունները դուք պիտի ստանաք ակադեմիական կրթության հետ մեկտեղ։ Բացի սրանից կա նաև այլ կրթական մոդել, որտեղ սովորեցնում են գրել։ Այդ ակադեմիական մասը պիտի գա գրել սովորեցնելուց հետո։ Երկրորդ տիպի կրթությունը պահանջում է ավելի մեծ աշխատանք և նվիրվածություն և´ ձեզանից, և´ դասախոսներից։ Այս պահին մենք առաջին կրթական մոդելն ենք կիրառում։ Սա է խնդիրը։
– 1993 թվականից «Ազատություն» թերթի գլխավոր խմբագրի տեղակալ, հետո Armenian International Magazine-ի փոխխմբագիր, բազմաթիվ լրագրողական հոդվածների հեղինակ, իսկ հետո հեռուստատեսություն, այժմ նաև ռադիո։ Բոլոր մեդիատեսակների հետ առնչություն ունեցել եք։ Ո՞ր ոլորտն է Ձեզ ավելի հոգեհարազատ։
– Ձեր նշածների մեջ բացակայում է իմ կյանքի մի շատ մեծ հատված։ Դա BBC-ն է, որտեղ ես աշխատել եմ ռադիոյում և զբաղվել եմ համացանցային լրագրությամբ։ (Իրականում, BBC-ի հետ կապված հարցերս առանձնացրել էի, բայց պարոն Գրիգորյանն ինձնից առաջ ընկավ,–հեղ) Այստեղից հետևություն, որ եթե ես չասեմ ռադիո, դա շատ սխալ կլինի։ Այո՜, ռադիոն այս պահին ինձ համար ամենասրտամոտն է, ամենագրավիչը։ Ժամանակակից ռադիոն միայն եթերը չէ, այլև կայքն է, ռադիոյի բազմահարթակային պլատֆորմը և այլն։ Իրականում, հիմա բաժանման մասին խոսելը մի փոքր ճիշտ չէ, քանի որ կա հեռուստատեսություն ռադիոյում, թերթերում կա ռադիո (նկատի ունեմ համացանցային կայքերը)։ Ինձ դուր են գալիս բոլոր ձևերը, ես աշխատում եմ բոլոր մեդիահարթակներում։
– Նշեցիք BBC-ն։ Ինչպե՞ս ստացվեց Ձեր մուտքը առաջատար մեդիակորպորացիա։
– Դա բավականին հայտնի պատմություն է, –ծիծաղում է,– իմ դեմ մահափորձ էր ծրագրվել ու հենց դրանից հետո ես ստիպված եղա գնալ Մեծ Բրիտանիա։ Այստեղ ես աշխատում էի մի լրագրողական կազմակերպությունում։ Մի քանի ամիս հետո BBC-ն իմացավ, որ ես Լոնդոնում եմ և ինձ առաջարկեց աշխատել իրենց հետ։ Այսպես ստացվեց մուտքս ու ավելի քան տասը տարի աշխատեցի Լոնդոնում։
– Մի հարց է առաջանում։ Ինչու՞ հենց Մեծ Բրիտանիա, ինչու՞ հենց Լոնդոն ու ոչ թե այլ երկիր։ Ինչո՞վ էր պայմանավորված Ձեր ընտրությունը։
– Առաջին հերթին իմ ու ընտանիքիս անձնական անվտանգության համար։ Այստեղ համեմատաբար քիչ վտանգ էր սպառնում, քան, օրինակ, հետխորհրդային երկրներում կամ Ամերիկայում։
–Իսկ համեմատելով լոնդոնյան պրակտիկան, մեդիադաշտը հայաստանյան փորձի հետ, ինչպիսի՞ տարբերությունն կառանձացնեիք։
–Տարբեր աշխարհներ են,-կտրուկ ու միանգամից պատասխանում է լրագրողը,– սկսած լուսաբանելու թեմաներից վերջացրած լրագրողական մոտեցումներով, աշխատանքի խորությամբ, սկզբունքներով։
–Նշեցիք մասնագիտական որակային տարբերությունները։ Իսկ, ըստ Ձեզ, ո՞րն է լրագրողի մասնագիտության ամենամեծ առավելությունը ու ինչու չէ, նաև որակային առանձնահատկությունը։
– Երևի հետաքրքասիրությունը։ Եթե լրագրողի մոտ բացակայի այս հատկությունը, իրեն չի կարելի համարել լավ լրագրող։
–Ի՞սկ հակառակ պարագայում։ Ի՞նչն է պակասում ներկայիս լրագրողներին։
– Չէի ասի, որ ինչ–որ բան կա, որ բոլոր լրագրողներին պակասում է։ Տարբեր լրագրողների պակասում են տարբեր բաներ։ Կան լրագրողներ, որոնք ուղղակի քիչ կարդացած են և քիչ են ծանոթ ուղղակի գրականությանը։ Կան լրագրողներ, որոնք հետաքրքրասիրության, կրեատիվության պակաս ունեն։ Լրագրողի մասնագիտությունը հենց դրա համար եմ սիրում։
– Ձեր դեմ կատարվեց մահափորձ ու պատճառը կարելի է ասել հենց մասնագիտությունն էր։ Ի՞նչ եք կարծում լրագրողի ռիսկի գնալը արդարացված է։
– Ռիսկի կարելի է գնալ պրոֆեսիոնալ ձևով և հակառակը։ Երբ որ ռիսկը ոչ պրոֆեսինալ է, այն արդարացված չէ։ Ամբողջ աշխարհում, մասնավորապես արևմուտքում, հատուկ կուրսեր կան, որոնց ընթացքում լրագրողներին սովորեցնում են, թե ինչպես է պետք վարվել տարբեր իրավիճակներում։ Խոսքս հիմնակաում վերաբերում է պատերազմական իրավիճակներին։ Ենթադրենք այնպիտի իրավիճակ, երբ լրագրողին պատանդ են վերցնում։ Լրագրողի ռիսկը պետք է հիմնված լինի լուրջ պրոֆեսիոնալ բազայի վրա։ Եթե չկա այդ բազան, ոչ մի ռիսկ հիմնավորված չէ։ Գնալ ու մտնել խրամատներ այն տրամաբանությամբ, որ լրագրող ես, ու քեզ ոչինչ չի պատահի, ուղղակի չի կարելի։ Ես կտրականապես դեմ եմ, որ լրագրողները անմիտ ձևով ռիսկի ենթարկեն իրենց առողջությունը, ու առավել ևս կյանքը։
–Վերադառնանք կրկին BBC-ի թեմային։ Շատ դեպքերում, երբ մարդիկ արտագաղթելով Հայաստանից ու այլ երկրում լուրջ հաջողությունների հասնելով՝ այլևս չեն վերադառնում հայրենիք։ Ձեր պարագայում հակառակն եղավ։ Ինչո՞վ էր սա պայմանավորված։
– Կա տան զգացում, որը կապված է մի տեղի հետ, որը քոնն է։ Գուցե մենք հասկանում ենք, որ դա աշխարհի լավագույն տեղը չէ, բայց այդ սեփականության, քոնը լինելու պահը, զգացումը կա։ Սա իմ վերադարձի առաջնային ու կարևորագույն պատճառն էր։
–Հեղինակեցիք «Անծանոթ Երևան» հաղորդաշարը։ Որտեղի՞ց առաջացավ հաղորդաշարի գաղափարը։ Մի՞թե Երևանը Ձեզ անծանոթ էր։
– Հետաքրքվում էի Երևանի պատմությունով ու նաև հետևում էի քաղաքի զարգացման փիլիսոփայությանը։ Լրագրողական ձևով այդ փիլիսոփայությունը հնարավոր էր ցույց տալ միայն հեռուստահաղորդման միջոցով։ Այսպես առաջացավ բոլորիս ծանոթ ու միաժամանակ անծանոթ Երևանի մասին հաղորդաշարի գաղափարը։
–Անցնենք երևանյան ու առհասարակ հայաստանյան երիտասարդությանը։ Դասավանդել ու դասավանդում եք դպրոցում, համալսարաններում ( Մարկ Գրիգորյանը դասավանդել է Պուշկինի անվան դպրոցում, ինչպես նաև ԵՊՀ–ում ու Անանիա Շիրակացի համալսարանում)։ Ի՞նչ եք կարծում, համեմատելով հին սերնդի հետ, ի՞նչ դրական տեղաշարժեր կան նոր սերնդի մեջ։
–Այ, էդպես ինձ ներկայացրեք հին սերունդ,—ծիծաղում է,–իսկ իրականում, դուք ավելի աշխույժ եք ու աշխարհն այլ ձև եք ընկալում։ Դա հենց այն քայլն է, որ բոլորիս անհրաժեշտ է։ Ես վստահում եմ ձեր սերնդին, ու գիտեմ, որ դուք այդ քայլը ճիշտ կանեք։
Հարցազրույցը` Մայա Ավետիսյանի
3-րդ կուրս
