Ներառական կրթությունը կրթական այնպիսի ծրագիր է, որը բացառում է ամեն տեսակ խտրականություն երեխաների նկատմամբ, ապահովում է հավասար վերաբերմունք բոլոր մարդկանց հանդեպ, կրթական համակարգում ստեղծում է ուրույն պայմաններ առանձնահատուկ կրթական կարիքներ ունեցող անձանց համար:
Ներառական կրթությունն իրենից ենթադրում է կրթության մատչելիություն բոլորի համար, երեխաների ամենատարբեր կարիքների բավարարմանն ուղղված բոլոր տեսակի միջոցների ապահովում, ինչը հանրակրթական դպրոց մտնելու այցեքարտ է ընձեռնում հատուկ կարիքներ ունեցող երեխաներին:
2001թ. «Հույի կամուրջ» հասարակական կազմակերպության և ՀՀ Կրթության և Գիտության համատեղ ջանքերով Հայաստանում մեկնարկեց ներառական կրթության առաջին փորձնական ծրագիրը:
Կրթության ազգային ինստիտուտի տնօրենի տեղակալ, ներառական կրթության հիմնադիրներից Անահիտ Բախշյանը 16 տարի առաջ հենց իր ղեկավարած դպրոցում է առաջինը ներդրել ներառական կրթության համակարգը: Նրա կարծիքով այս տարիների ընթացքում ներառականությունը հասկացությունից վերաճել է օրենքի:
Վերջին տարիներին հասարակության մեջ որոշակի փոփոխություն է տեղի ունեցել դեպի հաշմանդամություն ունեցող երեխայի կրթության իրավունքը:
2014թ.-ին «Հանրակրթության մասին» օրենքի փոփոխությամբ համընդհանուր ներառական կրթությունը ՀՀ-ում ամրագրվել է որպես պետական քաղաքականություն: Այս ամենից կարելի է եզրակացնել, որ ներառական կրթությունն արդեն իսկ իրողություն է:
2014թ. դրությամբ ՀՀ ԿԳ նախարարի հրամանով Հայաստանում գործում է 139 ներառական դպրոց Երևանում և մարզերում:
Ներառական կրթության քաղաքականությունը նպատակաուղղված է յուրաքանչյուր երեխայի կրթության մատչելիության, հավասար մասնակցության հնարավորության որակի ապահովմանը:
Ներառական կրթությունն ամբողջովին չի կարող գործել, քանի դեռ մեր ընտանիքներում, հասարակությունում հաշմանդամություն ունեցող երեխայի նկատմամբ կա խտրական վերաբերմունք:
«Յուրաքանչյուր համայնք տեսնում է,թե ինչպես կրթության առանձնահատուկ պայմանների կարիք ունեցող երեխան մտավ դպրոց և ինչ հաջողություններ գրանցեց: Այսինքն` սոցիալիզացման խնդիրը լուծվում է դրանով, ինչն էլ նպաստում երեխայի կրթության որակի բարձրացմանը և կոտրում այն կարծրատիպը, որ այդ երեխայի հնարավորթությունները սահմանափակ են»,-նշում է Անահիտ Բախշյանը:
Մինչդեռ ներառական կրթությունը ոչ միանշանակ է ընդունվում բոլորի կողմից: Այսօր հաշմանդամություն ունեցող երեխաների վերաբերյալ շատ կարծրատիպեր կոտրվել են, սակայն երբ մարդիկ պետք է իրենց խոսքը գործով ապացուցեն այդտեղ նկատվում է որոշակի բաց: Շատերն են ասում, որ հաշմանդամություն ունեցող երեխան պետք է սովորի դպրոցում, բայց դեմ են, որ իրենց երեխայի հետ սովորի նույն դասարանում: Հաշմանդամություն չունեցող երեխաների ծնողները հաճախ ներառական դպրոց չհաճախելու պատճառ նշում են, որ իրենց երեխան կհուզվի մինչև անգամ սթրես կապրի խնդիրներ ունեցող երեխայի հետ նույն դասարանում սովորելով: Նման գաղափարի տեր ծնողները իրենց երեխաներին առանձնացնում են հաշմանդամություն ունեցող երեխաներից և ցույց տալիս իրենց խտրական վերաբերմունքը:
Երեխաները, անկախ հաշմանդամ լինելուց կամ կրթական դժվարություններ ունենալուց, դպրոցն ավարտելուց հետո որոշակի դերակատարություն ունեն հասարակության կյանքում:
Հաշմանդամություն ունեցող երեխաներն ունեն նույն իրավունքներն, ինչպես մյուսները: Առանձնացված ուսուցումը սահմանափակում է ինքնաարտահայտման իրավունքներն ու հնարավորությունները:
«Հույսի կամուրջ» ՀԿ-ի ղեկավար Սուսաննա Թադևոսյանի կարծիքով մեծագույն խնդիրը մնում է հաշմանդամություն ունեցող անձանց նկատմամբ վերաբերմունքը և կան շատ անելիքներ այդ վերաբերմունքն ու կարծրատիպերը կոտրելու համար: Մեծագույն խնդիր է նաև ուսուցիչների պատրաստվածությունը, նրանց մոտեցումներն ու վերաբերմունքը երեխայի կարողությունների և հնարավորությունների նկատմամբ, հատկապես հաշմանդամություն ունեցող երեխայի:
Ամբողջ աշխարհում ներառումը այլևս ապրելակերպ է, մարդկանց համատեղ ապրելու,աշխատելու և սովորելու կենսակերպ: Յուրաքանչյուր երեխա իրեն պետք է կարևորված զգա հանրակրթության պայմաններում: Պետությունը պետք է յուրաքանչյուր երեխայի մասին հոգ տանի անկախ նրանից երեխան առանձնահատուկ պայմանների կարիք ունի թե չունի, հասարակությունն էլ իր հերթին պետք է իր դրական վերաբերմունքով էլ ավելի խթանի ներառական կրթությունը:
Կարինե Սարգսյան
4-րդ կուրս
