«Մարդն, ով լավ է քնում, ավելի հեշտությամբ է կարողանում տարբեր սթրեսային իրավիճակներ հաղթահարել»․ հոգեբան Թամարա Սիմոնյան

Հոգեբանի հետ զրուցել ենք սթրեսի, դրա ազդեցության, առաջացման պատճառների և այլ հարցերի շուրջ․

-Ո՞րն է սթրեսի սահմանումը:

-Սթրեսը հոգեբանական և ֆիզիկական լարվածության վիճակն է՝ ի պատասխան արտաքին ազդեցության: Դրա պատճառ կարող են լինել տարաբնույթ բարդ իրավիճակները, ինչպես նաև միապաղաղ գործունեությունն ու էմոցիոնալ մի շարք այլ գործոններ։ Ի զարմանս շատերի՝ սթրեսն օգնում է մեզ հարմարվել փոփոխվող միջավայրին:

-Որո՞նք են սթրեսի առաջացման պատճառները:

-Իրականում, քանի որ բոլորս տարբեր ենք մեր առանձնահատկություններով, սթրեսի առաջացման պատճառներն էլ շատ բազմազան են: Եթե փորձենք ամբողջացնել, ապա որպես պատճառ կարող են հանդիսանալ մասնագիտական ​​գործունեության մեջ պատասխանատվության բարձրացումը, ընտանիքում կոնֆլիկտային, բարդ իրավիճակները, ֆոբիաները, անլուծելի, անվերահսկելի խնդիրները, անգործունակությունը, չլրացված կարիքները, ցածր ինքնագնահատականի, բնակության կամ աշխատանքի փոփոխությունը, ամուսնալուծությունը, սիրելիի մահը, հանգստի բացակայությունը և այլն:

-Հաճախ են շփոթում սթրեսը եւ դեպրեսիան. կնշե՞ք՝ որոնք են այս երկուսի էական տարբերությունները:

-Քանի որ արդեն ինչ-որ առումով հասկացանք, թե ինչ է սթրեսը, եկեք նաև պարզենք՝ ինչ է դեպրեսիան, որպեսզի տարբերակումը հեշտ լինի: Դեպրեսիան հոգեկան խանգարում է, որի էությունը մտավոր գործունեության ճնշումն է՝ հիմնականում իր հուզական-կամային բաղադրիչով։ Ամենակարևոր տարբերակիչն այն է, որ դեպրեսիայի ժամանակ մարդը ի վիճակի չէ դրական զգացողություններ ունենալ՝ ի տարբերություն սթրեսի: Եվ միևնույն ժամանակ սթրեսը դեպրեսիայի առաջացման ամենագլխավոր պատճառներից է, բայց բնավ էլ պարտադիր չէ, որ սթրեսը վերածվի դեպրեսիայի: Խրոնիկ սթրեսային իրավիճակի դեպքում օրգանիզմը կորցնում է իր պաշտպանիչ հատկությունները, սկսում է վնասակար ազդեցություն ունենալ մարմնի վրա և սկսում է ձևավորվել դեպրեսիան:

-Հատկապես ո՞ր տարիքային խմբի մոտ է այն արտահայտվում:

-Սթրեսն ազդում է բոլորի վրա, այդ թվում՝ երեխաների։ Եթե նայենք այսպես կոչվող գրքային տեղեկատվությանը, ապա դեռահասները, կյանքի նոր փուլ մտնող/ կամ իրադարձության (քննություններ, ամուսնություն, երեխայի ծնունդ, հարազատի կորուստ) հետ բախվող անձինք ավելի հակված են սթրեսի ենթարկվելու, բայց այսօր, 21-րդ դարի այս արագ փոփոխվող ժամանակահատվածում, արդեն իսկ հստակ տարիք նշել չենք կարող:

-Որքա՞ն հաճախ են դիմում հոգեբանին այս խնդրով:

-Բավականին հաճախ, և դա ավելի քան օրինաչափ է: Մենք անցանք քովիդի և, ցավոք, պատերազմի միջով, կարող ենք ասել՝ ինչ-որ առումով դեռ այդ ամենի մեջ ենք: Եվ եթե սովորական, այսպես ասած, առօրյա կյանքում սթրեսային իրավիճակները շատ են, ապա նման արտակարգ իրավիճակները ինքնին սթրեսի առաջացման մեծ ազդակներ են․ սա այն հարցն է, թե ինչքան հաճախ են դիմում:

–Ինչպե՞ս կանխել սթրեսի առաջացումը:

-Կան որոշակի մեթոդներ, որոնք օգնում են օրգանիզմին կանխարգելել սթրեսի առաջացումը: Դրանցից են ինքներս մեզ հետ խոսելը տարբեր ոչ հաճելի իրավիճակներից հետո: Այո- այո ճիշտ հասկացաք: Ինչու՞ է սա կարևոր. սթրեսի առաջացման պատճառներից մեկը հաճախ թաքնվող էմոցիաներն են: Եթե ինչ-որ բան ձեզ անհանգստացնում է, ինքներդ ձեզ վերլուծեք, ավելի նախընտրելի է մտքերը գրելը: Օրինակ՝ «Ի՞նչ եմ զգում հիմա, ինչու՞ եմ մտածում դրա մասին, ի՞նչ կարող եմ անել այդ ուղղությամբ»: Երկրորդ կարևոր բաղադրիչը որակյալ քունն է. մարդն, ով լավ է քնում, ավելի հեշտությամբ է կարողանում տարբեր սթրեսային իրավիճակներ հաղթահարել:

Մյուս բաղադրիչը ֆիզիկական ակտիվությունն է. սա շատ կարևոր է սթրես առաջացնող հիմնական հորմոնների նվազեցման համար( կորտիզոլ, ադրենալին): Սթրեսի կանխարգելման անհրաժեշտ բաղադրիչներից են բնության մեջ հաճախ լինելը, սիրելի/հաճելի մարդկանց հետ շփումը, նախասիրություններով զբաղվելը և այլն: Բնականաբար շատ կարևոր է նաև «ինքնաբուժությամբ» չզբաղվելը. եթե անհատը զգում է, որ նկատելի ժամանակ նույնատիպ մտքեր/զգացողություններ են անհանգստացնում, անհրաժեշտ է դիմել համապատասխան մասնագետին, այս դեպքում՝ հոգեբանին:

Մերի Ալոյան

4-րդ կուրս