Journalist.am -ում հարցազրույցների շարք ենք սկսում երիտասարդ լրագրողների հետ: Մեր առաջին հյուրն է «Ինֆոքոմի» լրագրող Նարեկ Մարտիրոսյանը: Նա սովորում է ԵՊՀ ժուռնալիստիկայի ֆակուլտետի չորրորդ կուրսում և արդեն մասնագիտական հաջողություններ ունի:
-Մի քանի օր առաջ Ձեր՝ «Հայաստանի սահմանի արևելյան ուղղությամբ վերջին օրերին տեղի ունեցած մարտերի տեղորոշումն ու դրանց զուգահեռ արված հայտարարությունները» հոդվածն արժանացավ մրցանակի «Թվապատում 2022» լրագրողական մրցույթում: Ինչպես մտահղացաք այդ հոոդվածը, ինչու՞ էր այն կարևոր։
-Իրականում, դա իմ երկրորդ մրցանակն էր: Առաջին անգամ «Թվապատում» մրցույթից ևս մեկ մրցանակ եմ ստացել` իմ առաջին նյութի համար: Սպանդանոցների մասին նյութ ունեի, որը իմ ամենաառաջին նյութն էր, մեծ հետաքննություն էի արել Հարություն Ծատրյանի հետ: Այդ նյությը 2020 թվականին «Թվապատում»-ից մրցանակի էր արժանացել, բացի դրանից` նաև Հանրային լրագրության ակումբի կողմից էր արժանացել առաջին մրցանակի: Այս տարվա մրցանակը երկրորդն էր, բայց որպես անվանակարգ առաջինն էր, որովհետև նախորդն ուղղակի խրախուսական էր ու որևէ անվանակարգ չկար, իսկ էս մեկն ավելի լուրջ էր:
Իրականում հոդվածը գրելու մոտիվացիան այդքան էլ լավը չէր, պատերազմն էր մոտիվացիան, 2021 թվականի նոյեմբերի 16-17-ն էր կարծեմ, Սև լճի հատվածում բախումներ եղան, ու մենք սկզբում չգիտեինք՝ ինչ անեինք, ոնց ցույց տայինք էդ ամեն ինչը, մտածեցինք ուսումնասիրել բոլոր տեսանյութերը, ինչը որ մոնիթորինգի արդյունքում կարող ենք գտնել, այդ թվում` նաև Հայաստանից, ՊՆ-ի տարածած տեսանյութերն ենք նայել ու ադրբեջանական կողմից նկարված տեսանյութեր, ու դրանցով փորձեցինք արդեն պատկերը ստանալ, թե որտեղից են ադրբեջանցիները եկել, որտեղից են սահմանը հատել ու մինչև ուր են խորացել: Մենք որպես հիմք ընդունել էինք google-ի քարտեզի սահմանը, որը Ggoogle earth-ն է տալիս, հնարավոր էր, որ դա այդքան էլ ոչ պրոֆեսիոնալ դիտվի, բայց այդ նույն Google-ի քարտեզով, օրինակ, Գորիս-Կապան ավտոճանապարհն անցավ Ադրբեջանին, այսինքն` եթե մեր արածը ոչ պրոֆեսիոնալ էր, ապա այդ ոչ պրոֆեսիոնալով գործում են նաև երկրները: Մենք դա որպես հիմք ընդունեցինք ու էդ քարտեզով ցույց տվեցինք, որ մոտ վեց հարյուր մետր կամ ավելի, արդեն կոնկրետ չեմ հիշում, ադրբեջանական զորքը մտել էր մեր տարածք, բոլոր տեսանյութերով մենք տեղորոշել էինք, նաև մերոնք խոցել էին երեք թե չորս զինտեխնիկա, այդ զինտեխնիկաների վայրն էլ էինք գտել, թե կոնկրետ որտեղ էին: Դա, կարծում եմ, լավ ապացույց էր, որովհետև իրականում դա զուտ սահմանային վեճ կոչել չի կարելի, իրենք կոնկրետ մեր տարածքում էին, ու եթե բախումներ չլինեին, մենք չկանխարգելեինք, հնարավոր է` ավելի շատ առաջ գնային:
Հոդվածը գրել եմ երեք օրում, և սխալվելու հավանականությունը շատ մեծ էր, նախնական տարբերակում սխալներ կային, որոնք շտկեցինք խմբագրի հետ:
-Դա Ձեր մասնագիտական առաջին մրցանակն էր: Ի՞նչ զգացողություններ ունեցաք, երբ հայտարարեցին Ձեր անունը:
-Ես, ճիշտն ասած, գուշակել էի, որ մրցանակ կունենամ, որովհետև ինձ զանգել, կանչել էին, չէին ասել, որ մրցանակ ունեմ, բայց զանգել ասել էին` գալո՞ւ եք էդ օրը: Չէի ուզում գնայի, որովհետև սահմանային և այլ իրավիճակներով պայմանավորված, մոտիվացիա չունեմ աշխատել վերջին շրջանում, նաև մասնագիտական մրցույթների մասնակցել: Ես դիմել էի այդ մրցույթին, որովհետև Սևակն էր ստիպել, վերջին օրով զանգեց, ասաց` նյութերն ուղարկիր անպայման, ասացի` լավ, որ ուզում ես, կուղարկեմ, ուղարկեցի, չէի էլ ուզում գնայի, բայց հասկացել էի, որ մի բան կա, որ կանչել են: Ինձ համար ամենակարևորն այն էր, որ իմ դիպլոմայինը հենց այդ նույն թեմայով է, ու ստացվում է, որ այն թեմայով, որով հիմա դիպլոմային եմ գրում, արդեն ունեմ մրցանակ:
-Դուք հիմնականում մասնագիտացած եք փաստերի ստուգման ոլորտում: Ինչո՞ւ հենց այդ ճյուղն ընտրեցիք, և ինչով է այն առանձնահատուկ:
-Պատճառները մի քիչ շատ են, նախ այն, որ երկար ուսումնասիրություններ եմ սիրում: Այս ոլորտը բաղկացած է երկու ուղղություններից` հետաքննություն և փաստերի ստուգում: Սկզբում ես անում էի և այն, և այն, ինչ-որ պահից սկսեցի ավելի շատ փաստերի ստուգում անել, քան հետաքննություն: Հիմա, նաև պայմանավորված խմբագրությունով, միայն փաստերի ստուգմամբ եմ զբաղվում: Մյուս պատճառն այն է, որ գոնե այն ժամանակ, երբ դեռ նոր էի փորձում տարբեր ճյուղեր, ավելի քիչ էի սիրում մարդկանց հետ խոսել, չնայած հիմա էլ առանձնապես չեմ սիրում, ու ամենալավ տարբերակը` նստել ու օրերով համակարգչի դիմաց աշխատել: Այսինքն` փաստերի ստուգումը երևի լրագրության այն ճյուղն է, որտեղ մարդկային շփումը մինիմալի է հասնում:
-Հայկական մեդիայում որքանո՞վ են ուշադրություն դարձնում փաստերի ստուգմանը: Ի՞նչ փոփոխություններ կան այս ոլորտում:
-Իմ կարծիքով` դեպի լավն է գնում: Ավելացել են փաստեր ստուգող խմբագրությունները: Այն ժամանակ, երբ ես մտա աշխատանքի «Ինֆոքոմում», փաստերի ստուգմամբ զբաղվում էր միայն «ֆիպը», ու մի քիչ Media.am–ը: Ինֆոքոմն այդ ժամանակ նոր-նոր սկսում էր փաստերի ստուգմամբ զբաղվել, թիմը նոր ձևավորվում էր, երբ ես սկսեցի աշխատել: Այսօր լրատվամիջոցները փորձում են գնալ այդ ուղղությամբ:
-Ի՞նչ առավելություններ ունի փաստեր ստուգող լրագրողը, և ինչ ռիսկեր կան:
-Առավելությունն այն է, որ մենք, օրինակ, սովորական քոմենթ չենք վերցնում ու միայն դրանով նյութ պատրաստում, այսինքն` մենք խորը ուսումնասիրում ենք` արդյոք ճիշտ է, թե` ոչ: Տարբեր տեղերով ստուգում ենք աղբյուրները, ու դա նյութը դարձնում է շատ ամուր, այսինքն` երբ մենք հրապարակում ենք ինչ-որ հոդված, հիմնականում բաց տեղեր չեն լինում, որի պատճառով քեզ կարող են ասել` դու լավ հոդված չես գրել: Վատ կողմն էլ այն է, որ մյուս լրատվամիջոցները կարող են սխալվել ու իրենց համար դա նորմալ լինի, բայց երբ մենք ենք սխալվում, մեր համար դա շատ ծանր է, որովհետև մենք զբաղվում ենք փաստերի ստուգմամբ, բայց ստացվում է էնպես, որ երբեմն մենք էլ ենք սխալվում:
-Դուք Ձեր լրագրողական գործունեությունը սկսել եք, երբ սովորում էիք ժուռնալիստիկայի ֆակուլտետի առաջին կուրսում: Ի՞նչ դժվարություններ ունեցաք այդ փուլում:
-Աշխատանքի անցնելու փուլը համընկավ կորոնավիրուսի ամենասուր ժամանակների հետ, երբ ոչ մեկ տնից դուրս չէր գալիս: Հենց կորոնավիրուսի մասին մի նյութ էի հրապարակել, որն ընդամենը հանձնարարություն էր դասի շրջանակում, ու «Ինֆոքոմի» խմբագիրը` Սևակը, դասախոսիս` Հարութին գրել էր ու ասել, որ կուզի աշխատեմ իրենց մոտ: Իրականում դա ինձ համար շատ ոգևորող էր, որովհետև «Ինֆոքոմը», համեմատած այս օրերին, ադքան էլ հայտնի չէր, բայց, ամեն դեպքում, որակյալ լրատվամիջոց էր: Ճիշտն ասած` վախենում էի, որովհետև ես մինչև այդ երկու հետաքննություն էի արել, որոնց վրա ծախսել էի երկու ամիս ժամանակ, ու ես մտածում էի` եթե ես երկու նյութը երկու ամսում եմ գրել, ոնց պետք է աշխատեմ, որ իրենց պահանջները բավարարեմ: Քանի որ ամեն ինչ հեռավար էր, օնլայն խոսեցինք, ես էլ ասացի, որ իմ մտավախությունն իմ անփորձ լինելն է: Ինձ հնարավորություն տրվեց ու մի շաբաթ պրակտիկա պիտի անցնեի, չգիտեմ` ոնց ստացվեց, մի շաբաթում երկու նյութ գրեցի ու էդպես քիչ-քիչ սկսեցի իմ ուժերին հավատալ:
Այդ ժամանակ տնից էինք աշխատում, ես կես դրույքով պետք է շխատեի, բայց ես մի դրույքից էլ ավել էի աշխատում, որովհետև դանդաղ էր ինձ մոտ ստացվում: Դասերի հետ հասցնում էի, երևի օնլայն դասերն էդ մի առումով լավ էին, առնվազն ճանապարհի վրա ժամանակ ծախսելու ժամանակ չկար, դասն ավարտվում էր, միանգամից աշխատանքի էի մտնում:
-Ուսանող-լրագրողի կարգավիճակի առանձնահատկությունների մասին խոսենք։ Ձեր փորձից ինչ հետաքրքիր դրվագներ կպատմեք։
-Սկզբում ես ոչ մի սեմինար կամ միջոցառում բաց չէի թողնում, մանավանդ փաստերի ստուգման թեմայով բոլոր հանդիպումներին գնում էի: Լրագրող-ուսանող լինելու փաստը հենց այդտեղ էլ օգնում էր ինձ. երբ ինչ-որ միջոցառում կամ սեմինար կար, որին կարող էին մասնակցել միայն ուսանողները, մասնակցում էի, որը լրագրողների համար էր, էլի մասնակցում էի:
-Այժմ աշխատում եք FIP փաստերի ստուգման հարթակում, որի շուրջ երբեմն հակասական խոսակցություններ, ոչ միանշանակ դրական քննարկումներ են լինում, ինչպե՞ս եք վերաբերվում նման արձագանքներին:
-Եթե «Ինֆոքոմում» մի նյութը երկու-երեք անգամ էի կարդում, հիմա «ՖԻՊ»-ում վեց-յոթ անգամ եմ կարդում, որ առնվազն ես սխալներ չունենամ, չի բացառվում, որ կունենամ: Ամեն դեպքում, երբ խմբագրությանն են թիրախավորում, երբեմն տեղի-անտեղի, հիմնականում` անտեղի, բայց երբեմն տեղին ինչ-որ բաներ էլ են ասում: Երբ դա քննադատություն է, լրիվ նորմալ է, լինում է, երբ հոդված ենք գրում, ասում են` էս կարող էր սենց լիներ, էդ լրիվ նորմալ է, իրենք ասում են, հաջորդ հոդվածի ժամանակ մենք դա ուղղում ենք, ավելի լավ ենք փորձում գրել, բայց երբ արդեն այդ սահմանն անցում է, սկսում են վիրավորանքները, և այլն, էդ արդեն այդքան էլ նորմալ չի ու ազդում է աշխատանքի պրոդուկտիվության վրա:
Մեր խմբագրությունում կա նաև գործընկերային քննադատական մոտեցումը: Երբ շատ ծավալուն ու լուրջ հոդված ենք գրում, մի քանի հոգով կարդում ենք, որպեսզի միմյանց բացթողումները կամ սխալներն ուղղենք:
-Ինչպե՞ս կամ որտեղ եք պատկերացնում Ձեր մասնագիտական կարիերան ապագայում:
-Եթե անկեղծ պատասխան տամ, ապա ապագայում ծրագրավորող եմ դառնալու, հետո հնարավոր է ինչ-որ ժամանակ անց նորից հետ գամ լրագրությանը, բայց հիմա գոնե ուզում եմ դուրս գալ: Երևի դա կլինի հաջորդ տարի:
Բլից հարցեր
-Նշիր երեք կարևոր փաստ քո մասին:
-Համբերատար, զուսպ, մի քիչ էլ շիզոֆրենիկ։
-Վերջին կարևոր լուրը, որ իմացել ես:
-Լաչինի միջանցքի` փակ լինելու մասին լուրը:
-Ամենադժվար իրավիճակը մասնագիտական գործունեությանդ ընթացքում, որը հաղթահարել ես:
-Առաջինը, որ մտքիս եկավ, Շուշիի կորստի օրն էր, չէինք կարողանում ընդհանրապես աշխատել, բայց այնքան են էդպիսի օրեր եղել, որ չգիտեմ` որը ասեմ:
-Առանձնացրու երեք կարևոր հատկանիշ, որ պետք է ունենա փաստեր ստուգող լրագրողը:
-Քննադատական մտածողություն, համեմատաբար բարձր IQ, որ չմանիպուլացվի, և չհավատա մարդկանց, ամեն ինչ ստուգի մի քանի անգամ:
-Աշխատանքային ժամի ավարտից հետո դեռ շարունակո՞ւմ ես կասկածել ու ստուգել լսածդ ինֆորմացիան:
-Շիզոֆրենիկը հենց դրան էր վերաբերում: Հնարավոր է` երեկոյան հեռուստացույցով ինչ-որ բան ասեն, ես չհավատամ, մտնեմ ստուգեմ մի քանի անգամ, մի քանի աղբյուրից: Ստուգում եմ նաև իմ ընկերների, շրջապատի մարդկանց ասածները:
-Վերջին կասկածելի ինֆորմացիան (եթե կարող ես հայտնել):
-Էսօր էր, ասեցին, որ ռուս խաղաղապահները ժամանակ են տվել, որ միջանցքը բացեն, բայց իրականում, ոնց հասկացա, սուտ էր:
-Եթե չստացվեր լրագրությունը, որտե՞ղ կփորձեիր քեզ:
-Միանշանակ ծրագրավորման մեջ:
-Մի բառով բնորոշիր հայկական մեդիան:
-Քաոս:
Անահիտ Սվարյան
4-րդ կուրս
