«Եթե քո բիզնեսը համացանցում չկա, ուրեմն այն ընդհանրապես չկա». մարքեթոլոգ, թարգեթինգի մասնագետ Լյուսի Պողոսյան

Ինտերնետային գովազդ է կոչվում վեբ տիրույթում իրականացվող ցանկացած տեսակի գովազդ։ Ինտերնետի ազդեցությամբ այսօր շատ փոքր, միջին և խոշոր բիզնեսներ հրաժարվում է գովազդի ավանդական տեսակներից և նախընտրում են միանգամից սկսել առաջին քայլերը ինտերնետային տիրույթում։ 

 Մարքեթոլոգ Լյուսի Պողոսյանի հետ զրուցել ենք  գովազդի, դրա տեսակների, հայաստանյան շուկայում դրա արդյունավետության և գովազդի միջոցով ապրանքների ճանաչելիության ապահովման մասին։ 

-Որքանո՞վ է արդյունավետ օգտագործել գովազդը ապրանքի սպառման հարցում։

-Դեռևս 2000-ականների սկզբում առկա էին գովազդային մի քանի կրիչներ. հնարավոր էր գովազդ պատվիրել հեռուստատեսությունում, թերթում, ռադիոյում, և արտաքին գովազդ փողոցներում, և դա արդյունավետ էր, քանզի, այլ գովազդային կրիչների բացակայության պայմաններում, լսարանի ուշադրությունը ուղված էր վերոնշվածներին: Ներկայում բոլորիս ուշադրությունը խիստ ցրված է և մեր ուշադրությունը գրավելու համար բիզնեսները պետք է բառի ամենաբուն իմաստով լինեն ամենուրեք և օգտագործեն գովազդային և հոգաբանական տարբեր գործիքներ, որ այդ ինֆորմացիոն աղմուկի մեջ գրավեն լսրանի ուշադրությունը: Հետևաբար, բրենդի սկզբունքներին, արքետիպին ու սեգմենտին համապատասխան, յուրաքանչյուր նոր գովազդային կրիչի օգտագործումը կարող է արդյունավետ լինել բիզնեսի համար: 

Նաև նշեմ, որ կան որոշակի բիզնեսների տեսակներ,  որոնք ստիպված են անընդհատ նոր գովազդային կրիչներից օգտվել, քանզի ավանդականներից մեծ մասի օգտագործումը նրանց օրենքով արգելված է, այդպիսիք են ալկոհոլի, խաղատների, ծխախոտի և նման շատ այլ ապրանքներ արտադրող բիզնեսները։

-Հայաստանյան մեդիադաշտը կարելի՞ է համարել ապրանքի/ծառայության ճանաչման կամ վաճառքի լավագույն հարթակներից մեկը։

-Այսպիսի մասնագիտական միտք կա, որ եթե քո բիզնեսը համացանցում չկա, ուրեմն այն ընդհանրապես չկա։ 

Անխոս, կարելի է  թվային մարքեթինգը համարել 21-րդ դարի ամենապահանջված մարքեթինգային ուղղություն, դա կախված է նաև տոխնոլոգիական լուծումներով բիզնեսների, ստարտափների աճից, այսպիսով՝ եթե օրինակ ունենք նկարներ մշակող կայք, ապա այն ինքնին արդեն մեդիա է, և իր զարգացման և առաջխաղացման գործիքակազմը նույնպես լինելու է թվային: Սակայն պետք է հստակեցնել, շուկայի և թիրախային լսարանի հետազոտությամբ պարզել, թե բիզնեսին հատկապես որ մեդիան է համապատասխան: Ներկայումս շատ բիզնեսների մոտ կարող ենք հանդիպել սխալ ընտրված մեդիայի օգտագործում, օրինակ իրավաբանական ընկերությանը տեսնել տիկտոկում զվարճալի կոնտենտ ստեղծելիս, կամ օնլայն շոփին Լինկդինում ակտիվություն ծավալելիս: Ամեն օր զարգացող տեխնոլոգիաները մեզ հնարավորություն են տալիս լինել ամեն տեղ, սակայն դա ոչ մի տեղ չտանող ճանապարհ է: Այս ամենը վերաբերում է և՛ լոկալ, և արտաքին շուկային:

-Արդյո՞ք հայաստանյան ԶԼՄ-ներում արված գովազդները ճիշտ թիրախավորում ունեն և գործում են ինչպես հարկն է։

-Նախ ֆիքսենք, որ ԶԼՄ-ներում գովադների տեղադրումը տեխնիկական մի քանի տարբերակով է: Առաջինը՝ կայքում առկա գովազդային բոքսերում գովազդի տեղադրումն է, դա կատարվում է անմիջապես կայքի խմբագրության կողմից, մյուս տարբերակը՝ որոնողական համակարգերի գովազդային հնարավորութունը օգտագործելն է: Առկա է նաև հոդված պատվիրելու մշակույթը, ինչը ավելի շատ համարում եմ PR գործիք, քանզի այդ դեպքերում սովորաբար գնման CTA (գործողության կոչ) չի հնչում, այլ կատարվում է ոչ ուղիղ պրոպագանդա: 

Երբեմն կարող ենք հանդիպել սխալ թիրախավորված գովազդների, օրինակ՝  մայրիկների համար նախատեսված, թեթև ժամանցային կայքում տեսնել անհասկանալի անուններով մեքենաների պահեստամասների գովազդի: 

Սակայն, օրինակ, որոնողական համակարգերում կա բանեռային գովազդի հնարավորությունը, իմացությունը սովորաբար հասանելի է լինում թվային մարքեթլոգներին, գործիքակազմի սխալ օգտագործման դեպքերը շատ չեն: 

-Ինչպե՞ս կարելի է ներկայացնել ապրանքը կամ ծառայությունը, որ ԶԼՄ-ում արված գովազդը լինի քիչ նկատելի, բայց արդարացված ու շահույթաբեր։

-Մարքեթինգում ասում են՝ Cintent is the King, այսինքն արդյունավետ գովազդ ունենալու համար նախ պետք է ունենանք լավ կոնտնետ, թիրախային լսարանին հասկանալի, իր համար ընդունելի վիզուալ և քոփի: Արդյունավետությունը հասկանալու համար ընդունված է դիմել թեստավորումների օգնությանը, եթե ունենք մի քանի գաղափար, թե ինչպես ներկայացնել x պրոդուկտը, իմպլեմետացնում ենք բոլորը, ապա ստստիստիկային նայելով ընտրում հիմնականը: 

ԶԼՄ-ում արված գովազդի արդյունավետությունը կարող ենք չափել ըստ նախապես մեր դրած նպատակի, օրինակ, եթե պատվիրված հոդվածի մեջ առկա է պատվիրատուի կայք տանող հղում, ապա չափում ենք քլիքներով, եթե տեղադրված չէ, ապա օրինակ Google Analystics-ով ստուգում ենք տվյալ աղբյուրից եկած թրաֆիկի քանակը:
Եթե ընդհանրացնենք, ապա արդյունավետությունը կարելի է հասկանալ միայն այն դեպքում, երբ հստակ գիտենք, թե ինչ ակնակալիքներ ունենք տվայլ ակտիվությունից: 

-Հայաստանում կոնտեքստային գովազդները արդյոք ճիշտ ընկալում ունեն և ճիշտ են կիրառվում։

-Մարքեթինգում կոնտեքտային (ենթատեքստային) գովազդ մենք համարում ենք որոնողական համակարգերում արվող գովազդները (google , Ynadex, Bing և այլն): 

Որոնողական համակարգերում գովազդները երկու տեսակի են՝ բաներային և որոնաղական(search): Առաջինի դեպքում համակարգի հետ համագործակցող կայքերում հայտնվում է գովազդվող բովանդակությունը, երկրորդի դեպքում user-ը տեսնում է իր որոնումներին համապատասխան բովանդակություն: Այս գործիքը արդյունավետ օգտագործում են նաև մրցակից ընկերությունները: Եկեք պատկերացնենք, որ ունենք հոլովակներ դիտելու համար նախատեսված պլատֆորմ և google գովազդը ստեղծելիս որպես keyword ներմուծում ենք YoueTube բառը, այսպես մենք կկարողնանք գողանալ շատ մեծ թրաֆիկ google-ից և այն ուղղորդել մեր պլատֆորմ: Գովազդային այս հնարքը ամբողջ աշխարհում ընդունված է, սակայն լոկալ շուկայում հազվադեպ ենք հանդիպում: 

Ընկալման մասով սկսնակ բիզնեսի սեփականատիրոջը բացատրելը բավականին ժամանակատար է և դժվար, սակայն մեծ բիզնեսները բավականին ճիշտ են օգտագործում այս գործիքակազմը: Ինչ վերաբերում է լսարանին, ապա սովորական օգտատերը միշտ չէ, որ նկատում է, որ իր սեղմած հղումը գովազդային է, այստեղ կա ռեֆլեքսային կոմպոնենտ, անգամ մենք՝ մասնագետներս հաճախ սեղմում ենք որոնման առաջին իսկ արդյունքի վրա՝ ենթագիտակցորեն իմանալով, որ այդտեղ պետք է լինի մեր ակնկալած կայքը, սակայն հղումը մեզ տանում է մրցակից, կամ թեմատիկ կապ ունեցող այլ ընկերության կայք: 

-Հայաստանյան մեդիադաշտում կա՞ տարանջատում թաքնված գովազդի և կոնտեքստային գովազդի միջև։

-Այս տարանջատումները երևի միայն մասնագետներին և մի քանի բիզնեսների թոփ մենեջմենտին են հետաքրքրում: Գովազդ պատվիրելիս բիզնեսները սովարաբար անգամ չգիտեն, թե ինչ են ուզում: Ինչ վերաբերում է թաքնված գովազդին, Հայաստանում թաքնված գովազդ գրեթե չկա, միայն վերջերս գեմբլինգային մի ընկերություն ժամանցային հաղորդման մեջ ունեցավ թաքնված գովազդի հետաքրքիր փորձ, երբ պարզապես հաղորդման տաղավարը ձևավորդած էր ընկերության բրենդային գույներով: Մնացած դեպքերում մենք սիթքոմերում և հաղորդումներում տեսնում ենք ակնհայտ գովազդ: Վերջերս գործընկերներից մեկը նմանատիպ մի հումոր արեց, որ կարծում է, թե հաղորդման սցենարն են ըստ գովազդային «փլեյմնթների» գրում: 

Միջազագային փորձից թաքնված գովազդի հրաշալի օրինակ է Լեդի Գագայի «911» տեսահոլովակը, որտեղ կա LG-ի գովազդ, որը երևում է մեկ ակնթարթ, սակայն խորապես տեղավորվում է մեր ենթագիտակցության մեջ:

-Կոնտեքստային գովազդը հայաստանյան իրականության մեջ իսկապես ապրանքի ճանաչման և սպառման միջո՞ց է այսօր։  

-Ընդհանրապես որոնողական համակարգերի գովազդները ավելի լավ աշխատում են IT պրոդուկտների դեպքում: Նաև փորձից ասեմ, որ ենթատեքստային գովազդի համար հրաշալի են խոշոր երկրների ահռելի շուկաները, և նորմալ է, որ Հայատանյան շուկայում այն բիզնեսի սեփականատիրոջ մտքում հայտնված առաջին գովազդային կրիչը չէ:

-Ի՞նչն է այսօր Հայաստանում օգնում ապրանքի ճանաճելության և սպառման ապահովմանը։

-Մարքեթինգում այսպիսի արտահայտություն կա՝  in depend: Սա նշանակում է, որ յուրաքանչյուր բիզնեսի համար ռազմավարությունը կազմվում է կախված բիզնեսի յուրահատկություններից (մարքեթինգում մենք սա կոչում ենք USP-Unique selling proposition): Եթե ունենք տեխնոլոգիական ստարտափ, բնականաբար այն չենք զարգացնի բուկլետներ բաժանաելով, սակայն այս ավանդական գործիքը կարող է աշխատել փոքրիկ սրճարանի դեպքում: ՀՀ շուկայում և նմանատիպ այլ փոքրիկ շուկներում լավ գործիք է նաև անձնական բրենդինգը։ Համառոտ ասած՝ բիզնեսի սեփականատիրոջը հայտնի և սիրված դարձնելը կօգնի բիզնեսի շուկա մտնելուն և արագ զարգացմանը: 

 -Արդյոք գովազդը Հայաստանում նույն մեխանիզմներն և կիրառությունն ունի, ինչ համաշխարհային հարթակում։

-Տարբերությունը կրկին շուկայի չափի մեջ է, մեծ շուկաների հետ աշխատանքը ավելի շատ ուսումնասիրություն և սեգմենտավորում է պահանջում: Հայաստանում փոքրիկ հարցում իրականացնելն արդեն բավարար է պոտենցիալ լսարանի մասին որոշակի պատկերացում կազմելու և համապատասխան գովազդ ստեղծելու համար:  Եթե խոսենք ՀՀ-ում ստեղծվող վիրուսային(viral) գովազդների մասին, ապա պարտավոր ենք նշել, որ տեղական գովազդային գործակալությունները աչքի են ընկնում որակյալ արտադրանքով և միջազգային մրցանակաբաշխություններում խոշոր ձեռքբերումներով: 

Զրույցը լավատեսորեն ավարտելով՝ ասենք, որ շուկան զարգացման արագ տեմպեր ունի,  գործարարների մոտ նկատվում է գովազդի արժեքի գնահատման տենդենց, իսկ մասնավոր ընկերությունների մարքեթինգի թիմերի և գործակալությունների մոտ ավելի արժեքավոր գովազդ ստեղծելու ստացված փորձեր: 

Անահիտ Քարամյան 

 4-րդ կուրս