Այսօրվա մեր հյուրն է քառասունչորսօրյա պատերազմի մասնակից, բժիշկ, նկարիչ Շանթ Կարապետյանը, ով ստեղծագործում է բրինձի հատիկի, կտավի և նույնիսկ շենքի պատերի վրա: Իր ստեղծագործելու անբաժան ու կարևորագույն մասնիկը ազատությունն է:
-Գիտեմ, որ ինքնուս եք, ո՞ր կետից հասկացաք, որ տրված է Ձեզ այս տաղանդը:
-Դե ինքնուս եմ, բայց բեկումնային կետ չի եղել, որ ասեմ էս օրը էս ժամին հասկացա, բայց դպրոցական տարիներից նկարելը, աշխատանքի ուսուցումը և այն ամենը, ինչ կապված էր ձեռքի աշխատանքի հետ, ստացվում էր ինձ մոտ: Հետո ժամանակի ընթացքում, երբ ինքս զբեղվեցի, հասկացա որ դուրս գալիս ա: Եթե երաժշտական գործիք ունենայի, հարյուր տոկոս երաժիշտ էի դառնալու, չի եղել տանը, որովհետև արվեստագետ չենք ունեցել: Եղել է թուղթ, մատիտ, ու սկսել եմ նկարել:
-Ի՞նչը «ստիպեց» բժիկին դառնալ արվեստագետ:
-Էս երկուսն էլ իրար հետ մեծացել են, բայց իրականում արվեստը «ստիպեց», որովհետև ինքը մարդկության պատմության լավագույն ստեղծագործությունն է, որը ոչինչի հետ չես կարող համեմատել: Իսկ ժամանակի ընթացքում արվեստը իր դոմինանտությունը հաստատեց: Ես բժիշկից դեռ չեմ գնացել մինչև վերջ դեպի արվեստագետ, բայց իրենք իրար փոխլրացնում են: Բժկության մեջ էլ արվեստը շատ օգնում է, օրինակ՝ ազատությունը, վառ պատկերացումները և այլն: Հետաքրքիրը այն է, որ պիտի էս ամեն ինչը լցնես մի կաթսայի մեջ, ու ավելացնես համեմունքներ, ու էնպես անես, որ ամեն ինչ համով լինի: Ամբողջ գաղտնիքը սրանում է:
-Ստեղծագործում եք ամենատարբեր կերպով՝ շենքի պատեր, լուցկու չոփ, բրինձի հատիկ: Ի՞նչպես եք որոշում այս կամ այն նկարի պատմությունը, մասնավորապես տեսակը և վայրը:
-Քանի որ չունեմ կրթություն, ինձ ինչ-որ մեխանիզմներ էր պետք ինքնակրթվելու համար: Ինքս ինձ ժամանակի ընթացքում մարտահրավերներ էի գցում, թե ինչքան կարող եմ մեծանալ, կամ փոքրանալ՝ իրերի վրա նկարելու տեսանկյունից: Ես ինձ աշակերտի պես հանձնարարություններ էի տալիս: Ընտրությունը ոչ մի բանաձևի մեջ չի մտնում, այսինքն՝ սա եմ անում, հետո սա, չէ: Օրինակ՝ տեսա պատը, էդ ճտիկը եղավ, վերջ, պետք է էս պատը նկարներով փակվի: Նույն էլ փոքր կամ կենցաղային իրերը: Միտքը հիմնականում ծնվում է տեղում, ստացվում է, ու վերջ, պատրաստի գործ:
-Լինու՞մ են արդյոք ստեղծագործական ճգնաժամեր, և եթե այո, ինչպե՞ս եք հաղթահարում:
-Կյանքում առաջին անգամ եմ այս հարցին պատասխանում, իհարկե, ունենում եմ, էն էլ ինչ ձև: Կիսաստվածային ճգնաժամ եմ ունենում: Էնպես չի որ էլիկսիր եմ խմում, անցնում է, չէ: Ես մտածում եմ, որ կա խնդիր, կա լուծում: Ես կարծում եմ, որ պիտի տրվես ճգնաժամին, թաթախվես մաքսիմում: Ես, նույնիսկ, վայելում եմ իմ ճգնաժամը, կոլաբսը, վակումը: Իմ համար ամեն ինչ ունի պատճառ, ու հնարավոր է որևէ ուղորդող գործոն էլ չլինի, հնարավոր է Մարսից կամ Անտարկտիդայից գա ճգնաժամը: Հետո էլ ինչքան խորանում է փոսը բարձրանալու ճանապարհը, ավելի հետաքրքիր է լինում, ու նույնն էլ հակառակը, ինչքան բարձր թռար՝ անկումը ավելի ցավոտ է լինելու: Պետք է հարգել անհաջողություններին ու ճգնաժամերին, ու պետք է ադեկվատ վերաբերվել:
-Ինչպե՞ս են ծնվում ձեր նկարների պատկերները:
-Անկեղծ, շատ տարբեր, հնարավոր է տեսնեմ մի բան, ոգեշնչվեմ, մի հայացք կամ մի աշխատանք… Վերցնում եմ իմ սիրելի գործերը ու սկսում փոփոխել ու մի բան ստանալ: Այսինքն էլի չկա որևէ մեխանիզմ, շատ ինքնաբուխ է ստացվում: Օրինակ՝ հիմա կարող է մեր խոսակցությունից մի բան ասես ինձ, ինքնդ էլ չհասկանաս, ու դա մի ամիս հետո դառնա նկար: Հատկապես, որ ես չունեմ նկարչական ուղղվածություն: Ես վաղը կարող եմ գնալ, մեծ նկար անել, մյուս օրը միկրո նկար, հետո էլ կտավի վրա: Այսինքն՝ բացարձակապես ազատությունն է հիմքը: Ես գիտեմ որ կարող եմ շարք անել, ու դա վաճառվի, բայց ես խառըխշտիկ եմ անում, ու դա ինձ դուր է գալիս:
-Սոցիալական էջերում անվանում եք Ձեզ կիսաստված, ինչպե՞ս եք մեկնաբանում բառը և առնչությունը ձեր եսի հետ:
-Ոչ միայն սոց ցանցերում, այլ նաև իրականում, ծանոթներիս եթե հարցնեք, անգամ էդպես են գրացել հեռախոսներում, կամ էդպես են դիմում: Ես ամեն օր իմ առաջ խնդիր եմ դնում՝ ապացուցելու սա: Որ ինձ նոր են ճանաչում, հումորով են վերաբերվում դրան, բայց ես միշտ ասում եմ՝ սպասեն, ու վաղ թե ուշ իրենք էլ կխոստովանեն, որ դա էդպես է: Որոշ մարդիկ խոստովանել են, որոշներն էլ ավելի ակնառու փաստերի են սպասում: Էնպես որ սոցցանցերում պարզապես ֆիքսված տարբերակն է, իսկ իրականում բազմապատճառ է, բայց չեմ նշի դրանք: Ուղղակի ֆիքսենք, որ դա աքսիոմա է, թեորեմ էլ չի, որովհետև չունի ապացուցման կարիք, իսկ էն մարդիկ, ովքեր չեն ընդունում դա, թերթի մի ցուցակ կա, հայտնվում են էնտեղ, հետո որոշ ժամանակ անց տեղափոխվում են մյուս ցուցակ, որտեղ մարդիկ դա ընդունում են:
-Ինչպե՞ս եք որոշում աշխատանքի լավ կամ վատ լինելը:
-Եթե խոսքը իմ աշխատանքի մասին չէ, ասեմ. օրինակ գնում ես ցուցահանդես, քայլում ես, նկատում ես մի նկար, որը գուցեև լավ նկարված չէ, բայց հասկանում ես, որ սրտիդ կպավ, ուրեմն քոնն է: Եթե դու փորձում ես տեխնիկապես գնահատել նկարը, օրինակ երբ տեսնում ես Այվազովսկին չորս հարյուր կապույտի երանգ է խառնել, որ ստանա մի երկնքի գույն, սա ֆանտաստիկա է, էս մասով կարող ես գնահատել: Բայց աշխատանքի լավը արդեն ճաշակի, մշակույթի, կրոնի, ամեն ինչի հետ կապված է: Շատ կարևոր է ենթատեքստը հասկանալ:
-Որոշ արվեստագետներ փորձում են ազատվել վատ էմոցիաներից՝ ստեղծագործելով: Դուք ինչ կասեք՝ ելնելով Ձեր իսկ անձնական փորձից:
-Ես չեմ ուզում ազատվել վատ էմոցիաներից: Հիմա, եթե սրտի կարդիոգրամայի զիգզակները չլինեն՝ մարդ մեռած է: Պետք է լինեն վայրէջքներ, անկումներ, վերելքներ, թռիչքներ: Պետք չի վատից կամ դժվարությունից խուսափել: Հնարավոր է նկարես 2844 նկար ու ոչ մի բան, 2845-րդը լինի էն նկարը, որ քեզ հանի էդ բարձր կետը, հնարավոր է 7000-րդը լինի էդ նկարը, կարևոր է հասնել էդ 7000-ին, որ 40-րդից հետո չասես՝ չէ, ես գնամ ծրագրավորող դատնամ:
Հարցազրույցը՝ Էլեն Թևոսյանի
3-րդ կուրս
