«Կարմիրը» ճանաչվել է տարվա «Լավագույն գեղարվեստական գիրք»՝ հաղթելով TCK Publishing-ի կազմակերպած միջազգային մրցույթում: Այս մասին հայտնում է հենց Աֆյանը՝ շեշտելով, որ հարյուրավոր գրքերի մեջ Կարմիրը միակն էր Հայաստանից։
–«Կարմիրը» գրվեց պատերազմից առաջ. կա՞ր նման կանխատեսում, թե՞ պարզապես մենք միշտ ենք պատերազմի մեջ, ու նման գրքերը միշտ են ակտուալ։
-Աշխարհն այնպիսին է, որ պատերազմ կանխատեսելու համար ամենևին պարտադիր չէ մեծ գուշակ լինել: Ես դա անվանում եմ ոչ այնքան կանխատեսում, որքան վստահություն, որ պատերազմը երբեք չի ավարտվում, այն էլ այն պատերազմները, որոնք ոչ միայն երկրի սահմանների վրա են, այլև մեր քաղաքներում են, մեր տներում են ու հատկապես մեր ներսում են: Չեմ ուզում ասել, որ պատերազմի մասին գրքերը միշտ են ակտուալ, առավել ևս միշտ են ակտուալ լինելու, բայց պատերազմը գրականության այն թեման է, որի մեջ գրողի առջև բացվում է մարդը՝ իր ամբողջ ուժով ու տկարությամբ: Ու ստացվում է մի աբսուրդ բան. գրողն իր ողջ մարդկային էությամբ վանում է պատերազմը, բայց միևնույն ժամանակ ժպտում՝ իր առջև բացված մարդու հոգու բոլոր ծալքերից:
-Պատերազմի մասին տարբեր վերնագրեր կան, բայց «Կարմիր» չէի հանդիպել դեռևս։ Ի՞նչ կասեք, Կարմիրը կյանքի՞,թե՞ պատերազմի ու արյան գույն է։
-Արդեն ասել եմ, ու հենց գրքում: Կարմիրը պատերազմի ու սիրո դրոշի գույնն է: Գիտեք, պատերազմն ինքը կյանքն է: Չկա կյանք, որտեղ չկա պատերազմ, կռիվ: Մարդն իր ծննդյան օրից կռվում է՝ տարբեր տարիքներում տարբեր բաների համար: Ընդ որում, սերն էլ ես համարում եմ կռիվ, քանի որ սիրելիս դու պատերազմ ես սկսում ինքդ քո դեմ: Ուրեմն կարմիրը կյանքի գույնն է, որն առանց պատերազմի չի լինում, իսկ պատերազմն էլ առանց սիրո չի լինում, քանի որ եթե ոչ մեկը չսիրի, որ մեկը չի պատերազմի՝ հանուն սիրելի մարդու, կամ սիրելի երկրի:
-Գիրքը թարգամվելու՞ է այլ լեզուներով, եթե այո, ե՞րբ է դա նախատեսվում:
-Ես հուսով եմ, որ կունենա թարգմանություն: Ինքս, սակայն, դրա հետ կապ չունեմ, հրատարակիչ՝ «Անտարես» ընկերությունը, գիտեմ, որ արդեն իսկ որոշ պայմանավորվածություններ ունի ու շարունակում է ձեռք բերել, որպեսզի «Կարմիրը» հնարավորինս շատ լեզուներով կարդան: Կարծում եմ՝ հաջորդ տարի արդեն նորություններ կունենանք այս առումով, ինչի համար շատ ուրախ եմ, քանի որ ես ուզում եմ, որ գիրքս թարգմանվի, ոչ թե որովհետեև հեղինակը ես եմ, այլ քանի որ ուզում եմ, որ այս պատմությունը կարդան նաև օտարները:
-Միջազգային մրցույթում, որին մասնակցում էիք, հաղթողները որոշվում էին քվեարկության արդյունքների հիման վրա: Ձեր գրքի օգտին արտասահամնից քվեարկե՞լ են:
-Անկեղծ՝ չգիտեմ: Բայց չեմ կարծում, քանի որ «Կարմիրն» այս պահին գոնե միայն հայերեն է, ու եթե կան արտասահմանցիներ, որոնք քվեարկել են, ապա միայն նրանք, որոնք հայերեն կարդալ գիտեն, կամ նրանք, որոնց դուր է եկել, ենթադրենք «Կարմիր»-ի կազմը: Ընդ որում, եթե նույնիսկ գրքի օգտին քվեարկել են միայն հայերը, դա ևս շատ հետաքրքրական է, քանի որ «Կարմիրն» այսպիսով դառնում է համահայկական մի բան…
-Երբ Անտարեսը Ձեզ տեղեկացրեց, որ գիրքը մասնակցում է միջազգային մրցույթի, ինչպիսի՞ զգացողություններ ունեցաք, սպասվա՞ծ հաղթանակ էր:
-Ուրախացա, քանի որ մրցույթներ սիրում եմ: Իսկ հաղթանակի ես միշտ եմ սպասում, գուցե դա իմ մեծագույն թերությունն է, կամ առավելությունը՝ չգիտեմ: Կոնկրետ այս մրցույթում, քանի որ ժյուրի չկար ու ամեն ինչ որոշվում էր ընթերցողների քվեարկությամբ, ես մտածում էի այսպես՝ այ հիմա կպարզվի՝ «Կարմիրը» սիրվա՞ծ է, թե՞ ոչ…
– Մի անգամ ասել եք, որ չեք սիրում, երբ Ձեզ հարցնում են՝ ինչի մասին է Ձեր գիրքը, այլ ցանկանում եք, որ ընթերցողները մեկնաբանեն: Իսկ ինչպիսի՞ մեկնաբանություն չեք ցանկանա լսել երբևէ։
-Ես սիրում եմ քննադատություն, որը, սակայն, գրքի մասին են, ոչ թե՝ իմ, ենթադրենք, սանրվածքի: Ցանկացած մեկնաբանություն կարող եմ լսել ու ուզում եմ լսել: Դրանց մի մասը (գովեստի խոսքը) ինձ օգնում է առաջ գնալ, իսկ մյուս մասը (քննադատությունը) ինձ օգնում է թռչել:
-Որպես ընթերցող կարդացե՞լ եք Ձեր գիրքը ու ի՞նչ տպավորություն եք ստացել:
-Այդպիսի ավանդույթ ունեմ: Գիրքս կարդում եմ 2 անգամ՝ նախքան հրատարակչին հանձնելը, երբ դեռ գիրք չէ, և նախքան ընթերցողին հանձնելը, երբ արդեն գիրք է: Չգիտեմ… բայց չեմ խաբի, դրանք ինձ դուր են գալիս:
-«Կարմիր» գրքի մասին երբ խոսում են, միանգամից ո՞ր տողն եք հիշում։
-Չգիտեմ՝ կհավատաք, թե ոչ, բայց որևէ տող չեմ հիշում: Հիշում եմ այն ցուրտ՝ հունվարյան օրը, երբ գրեցի վերջին տողն ու դուրս եկա մաքուր օդի:
-Վերջին տողերից հետո մաքուր օդի դուրս գալը սովորությու՞ն է, թե՞ դա միայն «Կարմիրի» մասին է։
-Չէ, սովորություն է, ընդ որում միս ու արյուն ստացած: Աշխարհում երկու գրողական զգացողություն կա, որն ամենաշատն եմ սիրում, երբ հասկանում եմ՝ ինչ եմ գրելու որպես առաջին նախադասություն և երբ դուրս եմ գալիս մաքուր օդի՝ վերջինն արդեն գրած:
-Ինչպե՞ս կցանկանաք ամփոփել մեր այս հարցազրույցը:
-Վերջում ուղղակի քաղցր կյանք եմ մաղթում Ձեզ ու բոլորին: Դա իմ նոր գրքի վերնագիրն է, շնորհակալ եմ:
Հասմիկ Դավթյան
4-րդ կուրս
