1992 թվականի մայիսի 18-ին հայկական բանակն ազատագրեց Հայաստանը Արցախին կապող կենսական նշանակություն ունեցող Բերձոր (Լաչին) քաղաքը:
Աշոտ Խաչատրյանը առաջիներից է, որ եկել բնակվելու Բերձորում: 1990-ակաների պատերազմական տարիներից հետո որոշում է մեկնել Արցախ և մնալ այնտեղ։
«Ի հիշատակ զոհված ընկերներիս`որոշեցի գոնե ես գամ իրենց արյամբ ազատագրված հողում բնակվեմ 1 տարի և վերադառնամ ընատնիքիս մոտ»,– հիշում է Խաչատրյանը։ Բայց մեկ տարին դարձավ 27։
![Բնութագրությունը հասանալի չէ](https://scontent.fevn2-1.fna.fbcdn.net/v/t1.15752-9/118641371_606256670062140_1250963793282055384_n.jpg?_nc_cat=102&_nc_sid=b96e70&_nc_ohc=QqFRyHy2_9MAX-Gyxha&_nc_ht=scontent.fevn2-1.fna&oh=ecc135198d75fb74a5f854580f20df7b&oe=5F766CB6)
![](https://journalist.am/wp-content/uploads/2020/09/image-2-1.jpg)
Աշոտ Խաչատրյանը շուրջ 3 տասնամյակ իր ընտանիքի հետ ապրում է Բերձորում: 1994 թվականից մեկնարկեց Քաշաթաղի շրջան տեղափոխվելու պետական ծրագիրը:
«Մոտ 40 ընտանիք է ապրել Բերձորում, որոնք եկել են ինձանից առաջ: Ամենահեռու գյուղը այստեղից եղել է Վազգենաշենը. 41 կմ է Բերձորից մինչև այնտեղ, 4 հոգով ենք ապրել։ Երբ նոր էի եկել, առաջին 3 ամիսը այնտեղ եմ ապրել` գործի բնույթով պայմանավորված»,– պատմում է Աշոտ Խաչատրյանը։
Այդ տարիների ամենամեծ դժվարությունը աշխատանք չլինելն էր։ Մարդիկ զբաղվում էին այն ամենով, ինչով կարողանում էին` անասնապահությամբ, շինարարությամբ։
![Բնութագրությունը հասանալի չէ](https://scontent.fevn2-1.fna.fbcdn.net/v/t1.15752-9/118671836_324592515544152_7015501981607732650_n.jpg?_nc_cat=105&_nc_sid=b96e70&_nc_ohc=60QswIUD7xAAX_ssq5v&_nc_ht=scontent.fevn2-1.fna&oh=9173e4765f407a6bcc4cbe72c3f1621d&oe=5F777A9C)
Նորաբնակ բերձորցիներին, որպես աջակցություն, անասնակեր էին հատկացնում։ Աշոտ Խաչատրյանը հիշեց, որ առաջին անգամ, երբ օգնությունը հասել է շրջան, ինքը չի կարողացել ստանալ։
«Մեկնել էի Հայաստանի Հանրապետություն` ընտանիքիս տեսնելու, և տեղում չլինելու պատճառով ինձ չտվեցին այդ անգամ»,– պատմեց նա։
Մինչ ընտանիքի՝ Բերձոր տեղափոխվելը, Աշոտ Խաչատրյանն առաջին մի քանի ամիսն այնտեղ ապրել է ընկերների` Հրայր Շիշկոյանի, Անուշավան Երվանդյանի հետ։
«Միասին էինք ապրում և միասին էինք ճաշ եփում»,– ժպիտով է հիշում այդ օրերը։
![](https://journalist.am/wp-content/uploads/2020/09/image.png)
Շուտով նրանց է միանում նաև Անուշավան Երվանդյանի եղբայրը` Անդրանիկ Երվանդյանը` իր ընտանիքով: Իսկ տնային գործերը սկսում է կատարել Անդրանիկի կինը`Սուսաննան։
«Դառնում ենք մի ընտանիք»,- նշում է Աշոտ Խաչատրյանը։
![Բնութագրությունը հասանալի չէ](https://scontent.fevn2-1.fna.fbcdn.net/v/t1.15752-9/118622874_1281613628857721_4798093459653374771_n.jpg?_nc_cat=106&_nc_sid=b96e70&_nc_ohc=m5xcFC9xTiEAX8lbMiZ&_nc_ht=scontent.fevn2-1.fna&oh=f0eebd84f89ddb6a7af3e450409dbee5&oe=5F77C04C)
1994 թվականի սեպտեմբերի 1-ին բացվել է այն ժամանակ Քաշաթաղի առաջին դպրոցը` ներկայիս Վահան Թեքեյանի անվան թիվ 1 միջնակարգ դպրոցը` 34 աշակերտով։
![](https://journalist.am/wp-content/uploads/2020/09/image-1.jpg)
«Ուսուցիչներին այն ժամանակ չէինք կարողանում հրավիրել, հնարավորություն չկար, բայց կային մարդիկ, ովքեր ավարտած էին, իրենք էին դասավանդում։ Շատ դժվարություններ են եղել, մեզ շատ-շատ օգնել է վաղամեռիկ Վարդանյան Գագիկը, շատ մեծ ներդրումներ է ունեցել, նա ուսումնական մասում շատ մեծ դեր է կատարել»,– հիշում է Խաչատրյանը։
![](https://journalist.am/wp-content/uploads/2020/09/received_775400676593032-1024x768.jpeg)
Դպրոցի բացմամբ Բերձորում հիմնվեցին առաջին աշխատատեղերը։
«Բայց դժվարությունները նոր էին սկսվում։ Կրթության բաժնի պետն այդ ժամանակ Օհանջանյան Ռուբիկն էր, հայթայթում էինք սեղան, նստարան, Ջաբրաելից, Ֆիզուլից և կահավորում էինք դպրոցը։ Վարչակազմի Ղեկավար Ալեքսան Հակոբյանն աջակցում էր դպրոցին վառելիքով։ Այս շրջանը թե՛ վառել էին, թե՛ թալանել: Չկար ոչինչ, մենք այնտեղից էինք բերում, որ ապահովեինք երեխաներին», –նշեց Խաչատրյանը։
![](https://journalist.am/wp-content/uploads/2020/09/received_692831374775074-1024x768.jpeg)
Տեղափոխվելու տարիներին բերձորցիներին սնունդով ապահովում էր պետական վարչակազմը։ Պետական միջոցներով հատկացնում էին յուղ, բրինձ և այլ մթերքներ։ Շրջանում կար 1 խանութ ու 1 պահեստ, որը շատ մատչելի էր։ Աշոտ խաչատրյանը հիշում է.
«Երբ մեկը չէր կարողանում կով կթեր, կենդանի պահեր, մեկս մյուսին օգնելով ապրել ենք և այսպես հասել ենք մինչև մեր օրերը և հետո սկսվեց ավելի կատարելագործվել, պետական աչքը ավելի կոնկրետ դրվեց գործին և առաջ գնացինք: Ես էլ աշխատանքի ընդունվեցի կրթության բաժնում`որպես տնտեսվար ու էդպես կամաց-կամաց մեկ տարին դարձավ երկու – երեք։ Հետո երեխաներս դպրոց գնացին։ Դպրոցից չէի կարող հանել. հիմնավորվել էին, հետո աղջիկս ծնվեց, արմատներս ավելի ամրապնդվեցին։ Այդպես էլ մնացի այստեղ»,– ասաց նա։
![](https://journalist.am/wp-content/uploads/2020/09/received_678056436461285-1024x768.jpeg)
Կյանքը Բերձորում այսօր էլ հեշտ չէ։ Դժվարություններն այսօր էլ դեռ վերջնականապես հաղթահարված չեն։ Բայց Բերձորն արդեն կանգնած է ամուր ոտքերի վրա` իր ռազմավարական կոչմանը համապատասխան։
![](https://journalist.am/wp-content/uploads/2020/09/received_1593783504137125-1024x768.jpeg)
Այս 27 տարիների ընթացքում Բերձորում կյանքը փոխվել է: Ամեն մեկը գտել է իր աշխատանքը, դատարկ տները քչացել են, այն ավերակները վերածվել են նորակառույց գեղեցիկ շենքերի, դպրոցներն էլ ավելի են գեղեցկացել և կահավորվել:
![](https://journalist.am/wp-content/uploads/2020/09/received_3249543028471657-1024x768.jpeg)
Բերձորում բացվել է ևս մեկ նոր դպրոց 1996 թվականին անվանվել է Վ. Զատիկյանի անունով, բացվել են երաժշտական, մարզարվեստի գիշերօթիկ դպրոցներ:
![Բնութագրությունը հասանալի չէ](https://scontent.fevn2-1.fna.fbcdn.net/v/t1.15752-9/118772420_3352005321582092_954365642066936101_n.jpg?_nc_cat=105&_nc_sid=b96e70&_nc_ohc=BmZ2e1duNjUAX_92DRO&_nc_ht=scontent.fevn2-1.fna&oh=c8cbc64fe611b659b2f9021807bc479c&oe=5F77F0CE)
![Բնութագրությունը հասանալի չէ](https://scontent.fevn2-1.fna.fbcdn.net/v/t1.15752-9/118586447_304095424212654_637804235777705394_n.jpg?_nc_cat=103&_nc_sid=b96e70&_nc_ohc=h4XRgQ8N5kwAX-Qx2K0&_nc_ht=scontent.fevn2-1.fna&oh=cc62820307015a90edda35f7910e642c&oe=5F754AED)
Բացվել է նաև երկրագիտական թանգարան-պատկերասրահ և բուժմիավորում, որը 2019 թվականի դեկտեմբերի 16-ին ունեցել է նորակառույց շենք և անվանվել է Արցախյան ազատամարտիկ և բժիշկ Արցախ Բունիաթյանի անունով:
![](https://journalist.am/wp-content/uploads/2020/09/image-1.png)
Երբ քաղաք ենք մուտք գործում հարևան շրջաններից մեզ դիմավորում և ճանապարհ է դնում Բերձորի Սուրբ Համբարձման եկեղեցին, որը կառուցվել է 1998 թվականին այստեղ զոհված զինվորների հիշատակին։
![](https://scontent.xx.fbcdn.net/v/t1.15752-0/p280x280/118675815_343273843751804_4059754448362745064_n.jpg?_nc_cat=109&_nc_sid=b96e70&_nc_ohc=rNyJrZDCcTIAX-h1rYj&_nc_ad=z-m&_nc_cid=0&_nc_ht=scontent.xx&tp=6&oh=3202f150e7aa048a40f8f082f5bf9b05&oe=5F76992E)
Քաղաքի միջով անցնող ճանապարհը՝ Լաչինի միջանցքը, մինչև հիմա համարվում է երկու հայկական պետություններն իրար կապող ամենահարմար «երակը»: Իսկ այն ժամանակ ճանապարհը «կյանքի» միջանցք էր Արցախի համար:
![](https://journalist.am/wp-content/uploads/2020/09/image-2.jpg)
Հեղինակ՝ Ջուլիետա Խաչատրյան