Սևանի ափի գյուղերից մեկում՝ Գեղհովիտում ուշ աշնան և վաղ ձմռան հանդիպումը անձրևային է, քամոտ, մռայլ:
Ճիշտ այն ժամանակ, երբ օրը կիսվում է, գյուղի գլխավոր փողոցի հանդիպակաց փողոցից դանդաղ ընթացքով հայտնվում է ինչ-որ մեքենա, արագ անցնում է իմ կողքով, մի քիչ է առաջ գնում և կանգնում: Մինչ կհասնեի մեքենային, քամու սուլոցի միջից լսում եմ մեքնայից իջած տղամարդու խոսքերը.
«Թու՜հ , հիմա պիտի փչանար սա»:
Էլի ու էլի է դժգոհում մինչև կանգնում եմ ուղիղ իր դիմացն ու արդեն տեղյակ կատարվածից՝ առաջարկում իմ օգնությունը:
Սկսված խոսակցությունից պարզվում է, որ գյուղից հեռացել է հինգ տարի առաջ, Արցախյան առաջին ազատամարտի մասնակից և մեդալակիր է:
Միջին տարիքի, մի քիչ գեր, խիտ մորուքով զրուցակիցս հենց այսօր է եկել Երևանից և շտապում է գտնել բանակային ընկերոջ տունը:
«Լսել եմ՝ ընկերոջս միակ որդին զոհվել է կռվի դաշտում, ճիշտ է, վերջերս գնացել էի էստեղից, ու կապը կորել էր, բայց Գառնիկը 1993 թվին Ղարաբաղում հետս մի խրամատում է քնել, սիրտս ցավում է հիմա»,-ասում է նախկին զինվորականը՝ Հովհաննես Սիմոնյանը:
Մեքենան թողնում ենք նույն տեղում և սկսում քայլել գյուղը երկու հավասար մասերի բաժանող գետի՝ Ագրիճիի ձախ ափի նեղ արահետով: Թեև ոտքերիս տակ խշխշում են չորացած տերևները, և ինձնից մեկ մետր հեռու գնտվող գետի աղմուկը խանգարում է, բայց փորձում եմ ուշադրությամբ լսել նրա ամեն բառը:
«Էս պատերազմը մեր պատերազմն էր, մեր երեխաները պիտի միայն վայելեին խաղաղությունը, Աստված չգիտի՝ ինչ է անում»,-հոգոց է հանում ու հայացքն ուղղում դեպի գետը:
Չեմ հասցնում հաջորդ հարցս տալ, երբ Սիմոնյանը ցուցամատն ուղղում է դեպի մեր առջևի կամուրջը.
«Այ էս կամուրջն ու տակի գոլը մեր մանկության ամենապայծառ հուշերից են, բոլոր պատմությունները գիտի էս գետը, զարմանում եմ՝ ոնց չի խելագարվում լսածից ու տեսածից: Ախր էդ երեխեքը էստեղ շատ են խալի լվացել, հիմա, երբ չկան, էս ջրերը ո՞նց են էսպես հանդարտ հոսում,-նայում է ինձ ու էլի շարունակում,- չնայած կյանքը շաջունակվում է, բայց հիմա չգիտեմ՝ վերջը պարտվեցի՞նք, թե՞ դեռ պիտի պայքարենք ու հաղթենք, երևի էդ երկուսի մեջտեղում ենք, հը՞»:
Ճանապարհին ոչ ոք չկա, միայն մենք ենք: Չնայած այդքան էլ ցուրտ չէ, բայց Սիմոնյանի ձեռքերը կարմրել-կոշտացել են: Ասում է՝ դա հին պատմություն է, պատերազմի այրվածքները հիմա էլ են «համը հանում»:
Նոր սկսած անձրևը ստիպում է մեզ արագ քայլել: Թեև շունչը կտրվում է, բայց մի փոքր բարձրացնում է տոնը և կարծես խրատում ինձ.
«Այ էսպիսի ճանապարհներն են մեզ ուժեղացնում. պիտի մեքենադ փչանա, անձրև սկսվի, ցրտից շուրթերդ ճաքեն, որ սովորես դիմանալ, մինչև գարուն կգա, արև կգա» :
Հարցիս, թե ի՞նչ պիտի անենք ուժեղանալու համար, քթի տակ ժպտալով պատասխանում է.
«Դու ջահել ես, փորձ չունես, բայց մենք՝ մեծերս երկաթի նման թրծվել ենք, պիտի այ էդպես թրծվի ամեն մարդ, որ ուժեղ դառնա: Պիտի հասկանա, որ թույլ է, հենց դա հասկացավ, ուրեմն արդեն ուժեղ դառնալու ճամապարհին է»,- երկուսս էլ լռում ենք: Քիչ անց անձրևը կտրվում է և երկնքում հայտվում արևը.
«Այ որ էս անձրևը չկտրվեր, ճանապարհը երկարեր, ցուրտը ոսկորներիս կհասներ, պիտի ամեն հնարավոր տեղի ունենալիքի մասին երկար-բարակ մտածես, հետդ ամենատաք վերարկուն ու ձեռնոցները վերցնես, որ հասնես վերջնակետին»:
Հեռվից նկատում է ընկերոջ տան մուգ կարմիր տանիքը.
«Էս կողմերում առաջ էսքան տուն չկար, մեծացել է թաղամասի բնակչությունը, բայց ընկերոջս տունը յուրահատուկ տեսք ունի առջևից, հիշում եմ»:
Մի պահ կանգնում, ոտքի տակի կիսաթաց տերևներին է նայում, հետո հայացքը շրջում է դեպի կողքի այգին.
«Հաա՜, խնձորն էս տարի քաղող չի եղել, մնացել է ծառին էնքան, մինչև ընկնի գետնին. էսպես էլ անցել է աշունը»:
Գլուխն օրորելով՝ ճանապարհը փոխում և վարած հողամասերի միջով գնում է որդեկորույս ընկերոջ տուն:
Շարունակում եմ քայլել հաղթանակի ու պարտության մեջտեղում և ուժեղ դառնալու այդ ճանապարհին:
Անահիտ Սվարյան
2-րդ կուրս
