Քսաներկուամյա Մարիամ Հարությունյանը երիտասարդ գրող է, բանաստեղծ: Տպագրվում է «Tv ալիք» թերթում, «Գրանիշ» գրական կայքում: Մարիամն ավարտել է Բրյուսովի անվան լեզվաբանական համալսարանի լեզվաբանության ֆակուլտետի թարգմանչական բաժինը, այժմ սովորում է Սլավոնական համալսարանի նույնանուն բաժնում: Թարգմանում է Տարկովսկու, Ախմատովայի, Բրոդսկու եւ հատկապես ամենասիրելի Մանդելշտամի գործերը, որոնց մի մասը տեղ է գտել «Հրապարակ» օրաթերթի գրական հավելվածում:
–Մարիա՛մ, 2016 թվականին «Գրանիշ» կայքի տարվա հայտնությունն էիր: Ինքդ քեզ համար ի՞նչ հայտնաբերեցիր դրանով:
-Շատ անսպասելի էր, ու երբ իմացա, ուրախացա, բայց դա շատ կարճ տեւեց. հայտնությունից ես կարող եմ ինձ լավ կամ վատ զգալ, բայց դա գրելու ընթացքի վրա երբեք չի ազդի: Նույնիսկ մոռացել էի այդ մրցանակի մասին…
-Առհասարակ մրցանակները պե՞տք են գրողին:
-Դրանք նախեւառաջ ճանաչված դառնալու միջոց են, իսկ այդ ճանաչվածությունը այնքանով է պետք, որ քեզ սկսում են կարդալ, իսկ ես, օրինակ, ուզում եմ, որ իմ գրածով ինչ-որ մեկի կյանքում ինչ-որ բան դեպի լավը փոխվի, հետեւաբար ինձ համար կարեւոր է այն, որ այդ ինչ-որ մեկերը գտնվեն, ոչ թե՝ որ ինձ ճանաչեն: Իհարկե, նաեւ գնահատված լինելու զգացողություն են տալիս:
-Մարկեսն ասում էր՝ ես սկսեցի գրել, որովհետեւ ուրիշ ոչինչ անել չէի կարող: Դու՞ ինչ կասես:
-Ես պարզապես ուզեցի գրել. 11-12 տարեկան էի, մի ծանոթ ունեի, ով երգեր էր գրում, մտածեցի՝ ես էլ եմ ուզում, ու այդպես փորձեցի: Ինձ դուր էր գալիս այն միտքը, որ կարող եմ ուրիշ մեկին ցույց տալ այն, ինչ ինքս եմ ստեղծում: Հետո արդեն դրանից կտրվել չկարողացա, հասկացա, որ պոեզիան ինքն իրենով մաքրում է մեզ:
-Մի քանի ամսից կլրանա գրքիդ միամյակը: Ի՞նչ փոխվեց դրա ծնունդով ստեղծագործական կյանքումդ:
-Շատ բան: Սկզբում ես մտածում էի՝ ի՞նչ տարբերություն՝ բանաստեղծություններս գրքի տեսքով կհավաքվեն, թե չէ, բայց խմբագիր Հակոբ Մովսեսը հաճախ էր ասում՝ գիրքը քեզ պետք է, որ կաշիդ փոխես, մտնես նոր փուլ: Այդպես էլ եղավ: Գրքի տպագրվելուց հետո՝ մինչեւ վերջերս, ես չէի կարողանում նոր բան գրել, իսկ հիմա արդեն գրում եմ շատ տարբեր, ոչ այնպես, ինչպես նախկինում, նույնիսկ երբեմն վախենում եմ գրքիցս, որովհետեւ այնտեղ կարծես այլեւս ես չլինեմ:
-Վերնագրել էիր «F սերունդ»: Ո՞վ է այդ սերունդը, ի՞նչ է փնտրում:
-Շատերը մեկնաբանեցին որպես ֆեյսբուքյան սերունդ, բայց դա ընդամենը մեկնաբանություններից մեկն էր: Ես հիմա չեմ ասի, թե ով է այդ սերունդը, բայց երբ գիրքս վերահրատարակեմ, իսկ նման մտքեր կան, այդ ժամանակ կփոխեմ շապիկն ու մի փոքր կհուշեմ, թե ինչ եմ նկատի ունեցել՝ F սերունդ ասելով: Ես չգիտեմ, թե ինչ է փնտրում այդ սերունդը, ինքն էլ չգիտի, բայց այն փնտրող սերունդ է, ու երբ գտնի, կհասկանա, որ հենց դա էր իր ուզածը:
-Նաեւ ասում էիր, որ մենակ մարդու սերունդ է…
-Գուցե շատ պարզ հնչի, բայց տեխնիկայի զարգացմանը զուգահեռ՝ այդ մենակությունն ավելի է խորացել, ու այդ սերնդի մարդը մենակ է ավելի, քան, ասենք, հարյուր տարի առաջվա մենակ մարդը… Այսօր մենք մեզ լավ ենք զգում այդ մենակության մեջ. եթե անգամ չենք հաշտվել դրան, դա դարձել է սովորական: Մի ֆիլմ կա, կոչվում է «Шоу Трумана». դրա հերոսը ապրում է մի աշխարհում, որը հնարած է, արհեստական, ու բոլոր մարդիկ այնտեղ դերասաններ են: Ինձ մոտ հաճախ է լինում այդ զգացողությունը, թվում է՝ միայն ես չգիտեմ, որ այս ամբողջն իրականում սուտ է:
-Ի՞նչ է պակասում մերօրյա գրողին:
-Գուցե շատերը հակառակվեն, բայց կարծում եմ՝ ընթերցողը: Պոեզիա հիմա չեն կարդում պոեզիայի համար, կարդում են, որովհետեւ ժամանակն է այդպես թելադրում: Մի ժամանակ թատրոնն էր շատ տարածված, հետո դրան փոխարինելու եկավ կինոն, իսկ երբ ստեղծվեց համացանցը, կինոթատրոնն էլ հետընթաց ապրեց: Երեւի նույն կերպ էլ պոեզիան փոխարինվեց երգերով, ժամանցի այլ միջոցներով… Պակասում է ընթերցողի կողմից արձագանքը, լուրջ գրականագիտությունը, որը ստեղծագործությանը մասնագիտական որոշակի գնահատական կտա:
-Բայց ընթերցողի պակասին զուգահեռ՝ տպավորություն է, թե այսօր գրում են բոլորը…
-Ու տպավորություն է, թե սոցցանցերով քո գրածը տարածելու դեպքում քեզ բոլորը կսկսեն ճանաչել, բայց այդ ամենն ընդամենը պատրանք է: Իսկապես գրող լինելու առաջին ու կարեւոր պայմանը շատ կարդալն է:
–Իսկ այդ դեպքում ազդեցություն կրելու վտանգ չկա՞:
-Ազդեցությունից հնարավոր չէ խուսափել, մենք արդյունքն ենք այն գենետիկ կոդի, որ կա մեր մեջ: Բայց գալիս է մի շրջան, երբ դու ձեւավորում ես քո ձեռագիրը, եւ այդ ազդեցությունն աստիճանաբար նվազում է:
-Գրքիդ նկարազարդումներում շատ են ձկները, դրանք ինչ-որ սիմվոլիկ դեր ունե՞ն քեզ համար:
-Դե, ես ձկան ամսում եմ ծնվել ու ձկանը հատուկ գծեր ունեմ. լռակյաց եմ, ջուր շատ եմ սիրում: Իսկ ավելի լուրջ՝ ես նկարազարդողի հետ չէի էլ քննարկել, ու շատ ուրախացա, որ նա, փաստորեն, ճիշտ էր զգացել ինձ: Ինձ համար ավելի մեծ խորհուրդ ունեն դեղին զատիկները. դեղին զատիկը այն գեղեցիկն է, որը միշտ մեր կողքին է, բայց մենք նրան չենք տեսնում, որովհետեւ կա բոլորիս ծանոթ կարմիր զատիկը: Դեղին զատիկը մեր իրականության այն կողմն է, որի մասին խոսում են միայն սրատես սիրտ ունեցող մարդիկ. չէ՞ որ, ինչպես Փոքրիկ Իշխանն էր ասում, ամենագլխավորը աչքով չես տեսնի:
-Եվ ի՞նչ փուլում ես հիմա ստեղծագործական դաշտում:
-Ինչպես միշտ՝ փնտրտուքների, բայց արդեն՝ ավելի հաստատուն քայլերով: Այսպես ասած՝ ռելսերի վրա գալու ժամանակն է, որպեսզի ինքս ինձ հասկանամ, ու երբ գա երկրորդ ժողովածուի ժամանակը, ես արդեն հստակ իմանամ, թե ինչ է փնտրում իմ F սերունդը:
Հարցազրույցը` Միլենա Խաչիկյանի
3-րդ կուրս
